🗊Презентация Экономикалық теорияның пәні және зерттеу әдістері

Жоспар: Жоспар: 1. Экономика ғылымының пайда болуы және дамуының негізгі кезеңдері 2.Экономикалық теория пәні, әдісі мен зерттеу мақсаттары 3.Экономикалық категориялар мен заңдары

Алайда экономика жеке ғылым ретінде, жаңа буржуазиялық топтың оқуы түрінде ХҮІ-ХУІІІ ғасырларда қалыптасты. 1615 жылы француз экономисі А.Монкретьен «Саяси экономия трактаты» атты еңбегінде осы жаңа ғылымга бірінші рет атау берді. Атау үш грек сөзінен құрастырылды: «политейя» - қоғам, «ойкос» - үй, «номос» - заң. «Сая­си экономия» шаруашылықтың мемлекеттік және жалпы ұлттық деңгейдегі даму заңдылықтары жайлы ғылым ретінде пайда болды. Алайда экономика жеке ғылым ретінде, жаңа буржуазиялық топтың оқуы түрінде ХҮІ-ХУІІІ ғасырларда қалыптасты. 1615 жылы француз экономисі А.Монкретьен «Саяси экономия трактаты» атты еңбегінде осы жаңа ғылымга бірінші рет атау берді. Атау үш грек сөзінен құрастырылды: «политейя» - қоғам, «ойкос» - үй, «номос» - заң. «Сая­си экономия» шаруашылықтың мемлекеттік және жалпы ұлттық деңгейдегі даму заңдылықтары жайлы ғылым ретінде пайда болды.

Саяси экономияның алгашқы теориялық мектебі мер­кантилизм (итальян тілінен аударғанда «мерканте» - көпес, саудагер) болды. Бұл бағыттың өкілдері Т.Ман, Ж.Б.Кольбер қоғам байлығы тек саудада ғана пайда болады деп санады. Олар өз ғылымының басты пәнін тауар және ақша айналысындағы процесстерден көрді. Бұл тұжырымдар кездейсоқ болған жоқ. Олар капиталдың алғашқы жиналымына, яғни халықаралық саудаға сәйкес келді. Мұнда тауарлар бір елде төмен бағаға сатып алынып, басқа елде қымбат бағаға сатылды. Сондықтан, меркантилистер мемлекетке сауданы көбейтіп, елдегі алтын қорын толтыруға кеңес берді. Саяси экономияның алгашқы теориялық мектебі мер­кантилизм (итальян тілінен аударғанда «мерканте» - көпес, саудагер) болды. Бұл бағыттың өкілдері Т.Ман, Ж.Б.Кольбер қоғам байлығы тек саудада ғана пайда болады деп санады. Олар өз ғылымының басты пәнін тауар және ақша айналысындағы процесстерден көрді. Бұл тұжырымдар кездейсоқ болған жоқ. Олар капиталдың алғашқы жиналымына, яғни халықаралық саудаға сәйкес келді. Мұнда тауарлар бір елде төмен бағаға сатып алынып, басқа елде қымбат бағаға сатылды. Сондықтан, меркантилистер мемлекетке сауданы көбейтіп, елдегі алтын қорын толтыруға кеңес берді.

Кейін Францияда физиократтардың ілімі («физиокра­тия» грек тілінен аударғанда - табиғат билігі) пайда болады. Оның негізін салушылар - Ф.Кенэ және А.Тюрго. Олар сауда барысында ешқандай байлық пайда болмайтынын, тек қана ақшаның тауарға және керісінше, тауардың ақшаға айырбасы жүзеге асатынын әділетті көрсете отырып, байлықтың пай­да болу мәселесін айналыс сферасынан өндіріс сферасына өткізеді. Алайда, физиократтар байлық өндірісінің сферасы деп өсімі табиғи жолмен жүзеге асып, табиғат сыйы болып табылатын ауыл шаруашылығын санаған. Кейін Францияда физиократтардың ілімі («физиокра­тия» грек тілінен аударғанда - табиғат билігі) пайда болады. Оның негізін салушылар - Ф.Кенэ және А.Тюрго. Олар сауда барысында ешқандай байлық пайда болмайтынын, тек қана ақшаның тауарға және керісінше, тауардың ақшаға айырбасы жүзеге асатынын әділетті көрсете отырып, байлықтың пай­да болу мәселесін айналыс сферасынан өндіріс сферасына өткізеді. Алайда, физиократтар байлық өндірісінің сферасы деп өсімі табиғи жолмен жүзеге асып, табиғат сыйы болып табылатын ауыл шаруашылығын санаған.

Сол уақытта Англияда жаңа мектеп — классикалық саяси экономия пайда болды. Оның көрнекті өкілдері XVII ғ. - Уи­льям Петти, XVIII ғ. - Адам Смит, XIX ғ. - Давид Рикардо ұлттық байлық материалдық өндірістің барлық саласында жасалынатынын дәлелдеді. Олар байлықтың негізгі түрі - тауардың құны деп тұжырымдады. А.Смит құн теориясының негізін қалады, еңбек өнімділігінің роліне көп назар аударып, табыстар туралы ілімді жарыққа шығарды. Сол уақытта Англияда жаңа мектеп — классикалық саяси экономия пайда болды. Оның көрнекті өкілдері XVII ғ. - Уи­льям Петти, XVIII ғ. - Адам Смит, XIX ғ. - Давид Рикардо ұлттық байлық материалдық өндірістің барлық саласында жасалынатынын дәлелдеді. Олар байлықтың негізгі түрі - тауардың құны деп тұжырымдады. А.Смит құн теориясының негізін қалады, еңбек өнімділігінің роліне көп назар аударып, табыстар туралы ілімді жарыққа шығарды.

Экономикалық теорияның дамуындағы келесі маңызды саты - утопиялық социализм және марксизм. Утопиялық социализм - бұл қоғамның социалистік негізде түбегейлі өзгерістері мен әділетті құрылымы туралы ғылым. Бұл бағыттың басты өкілдері - Т.Мор, К.А. Сен-Симон, Р. Оуэн. Экономикалық теорияның дамуындағы келесі маңызды саты - утопиялық социализм және марксизм. Утопиялық социализм - бұл қоғамның социалистік негізде түбегейлі өзгерістері мен әділетті құрылымы туралы ғылым. Бұл бағыттың басты өкілдері - Т.Мор, К.А. Сен-Симон, Р. Оуэн. ХІХ ғ-да. К. Маркс пен Фридрих Энгельс Марксизм неміс философиясына, ағылшын саяси экономиясына және француз утопиялық социализміне сүйене отырып, еңбек құны теориясын ілгері дамытып, қосымша құн туралы ілімді және коммунистік қоғамның негізгі принциптері туралы концепцияны құрды. бұл концепцияда Д. Риккардо және У. Петти жұмыстары жалғас алған.

ХІХ ғ-ң екінші жартысында «маржинализм» бағыты пайда болады, бұл қоғамдық қатынастарға тартылған жеке субъектіні экономикалық талдау. А.Маршалл сұраныс теориясының негізіне К.Менгер, Е.Бем-Баверк, У.Джевонс, Л. Вальрас шығармаларында қалыптастырылған шекті пайдалылық туралы ілім, яғни маржинализмді қояды ХІХ ғ-ң екінші жартысында «маржинализм» бағыты пайда болады, бұл қоғамдық қатынастарға тартылған жеке субъектіні экономикалық талдау. А.Маршалл сұраныс теориясының негізіне К.Менгер, Е.Бем-Баверк, У.Джевонс, Л. Вальрас шығармаларында қалыптастырылған шекті пайдалылық туралы ілім, яғни маржинализмді қояды ХІХ ғасырдың екінші жартысында экономикалық теория дамуының жаңа бағыты пайда болады. «Саяси экономия» түсінігі «экономикс» түсінігімен ығыстырылды.