🗊Презентация Халқаралық экономикалық қатынастар. Сыртқы экономикалық қызметті реттеу

Қарағанды мемлекеттік медициналық университеті Қазақстан тарихы және әлеуметтік-саяси пәндер кафедрасы СӨЖ Тақырыбы: Халқаралық экономикалық қатынастар. Сыртқы экономикалық қызметті реттеу. Орындаған: Хасенова . Тексерген: Жұмаділов С.С. Қарағанды 2010

Мазмұны: Кіріспе Негізгі бөлім: 1 Өнеркәсібі дамыған елдермен 2 Экспорттық өндірісті дамыту 3 Сыртқы сауданы мемлекеттік реттеу Қорытынды Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе Қысқа мерзім ішінде Қазақстанды егеменді тәуелсіз мемлекет ретінде дүниежүзінің 120-дан астам елі мойындады. Минералды ресурстарға бай Қазақстан шетел капиталын өзіне тартып, 150-дей біріккен кәсіпорын құрылды. Соңғы үш жылда (1995, 1996, 1997) инвестицияның келуі 2 есе өсіп, 282 млн. Жуық доллар құрылды. Сыртқы экономикалық байланыстар ұлттық экономика дамуының маңызды факторы. Кейбір елдер үшін сыртқы сауда өзінде жоқ тауарлар түрін алудың жалғыз мүмкіндігі.

Өнеркәсібі дамыған елдермен (АҚШ, Германия, Ұлыбритания, Франсия, Жапония, Оңтүстік Корея т.б) халқаралық экономикалық қатынастарды дамыту жүзеге асуда. Осындай иір істер АСЕАН елдерімен, әсіресе – Индонезия, Малайзия, Сингапурмен жасауда. Ынтымақтастық Таяу және Орта Шығыс елдерімен дамуда. Оларға: Туркия, Иран, Сауд Аравиясын жатқызамыз. Ресей, Өзбек, Қырғыз елдермен экономикалық қатынастар басым бағыттар ұстауда. Еуропа экономикалық қатынаста болу үлкен стратегиялық мүдделілікті байқатады. Өнеркәсібі дамыған елдермен (АҚШ, Германия, Ұлыбритания, Франсия, Жапония, Оңтүстік Корея т.б) халқаралық экономикалық қатынастарды дамыту жүзеге асуда. Осындай иір істер АСЕАН елдерімен, әсіресе – Индонезия, Малайзия, Сингапурмен жасауда. Ынтымақтастық Таяу және Орта Шығыс елдерімен дамуда. Оларға: Туркия, Иран, Сауд Аравиясын жатқызамыз. Ресей, Өзбек, Қырғыз елдермен экономикалық қатынастар басым бағыттар ұстауда. Еуропа экономикалық қатынаста болу үлкен стратегиялық мүдделілікті байқатады. Дәстүрлі экономикалық қатынастарды Қазақстан барлық ТМД елдерімен және Шығыс Еуропамен жалғасуда. Қытаймен өзара ұзақ мерзімді қатынас жаңа деңгейге көтерілді. Қазақстан қазіргі кезде дүниежүзіндегі 60-тан астам елдермен сауда қатынастарын жүргізуде.

Қазақстан экономиканы реформалауда шетел капиталын бәсекелестік негізде тарауды алға қоюда. Ол экономиканың күрделі мәселесін шешіп қана қоймайды, жаңа технологияны әкелуді экспорттық өнімнің бәсекелік қабілетін арттыруды көздеп, ішкі нарықты өзімізде шығарылған тауар мен толтыруды мақсат етеді. Қазақстан экономиканы реформалауда шетел капиталын бәсекелестік негізде тарауды алға қоюда. Ол экономиканың күрделі мәселесін шешіп қана қоймайды, жаңа технологияны әкелуді экспорттық өнімнің бәсекелік қабілетін арттыруды көздеп, ішкі нарықты өзімізде шығарылған тауар мен толтыруды мақсат етеді. Экспорттық өндірісті дамыту Қазақстанда басым бағыттарға ие болуда. Қазақстан Республикасы ТМД елдерімен кең көлемде экономикалық байланыстар жасап келеді. Республика үшін негізгі серіктес болып ТМД елдері жатады, оның ішінде біріншісі – Ресей. Республикадағы экспорттық құрылымның негізін ірі-тонналық өнімдер – мұнай, астық, көмір, руда және концентраттар, қара металл прокаты, мыс, мырыш, қорғасын құрайды. Осы өнімдерді алыс жаққа тасу экономикалық жағынан тиімсіз, себебі оларды қымбаттатып жіберді.Сондықтан Қазақстан үшін таяу көршілермен сауда-саттық жасау пайдалы. 1997-ші жылы қаңтар айында ТМД елдер үкімет басшыларының мәжілісінде интеграциялық даму бағдарламасының жобасы қаралды.

Тұжырымдамада Интеграциялық процесті дамытудың мынадай принциптері қаралған: кеден кедергілерін жоюуы, салық, акциз алымын төмендету, отандық тауар өндірушілерді қорғау шараларын жасау. Осы процестерге – “микродеңгейдегі интеграция” деген айдар тағылды. Тұжырымдамада Интеграциялық процесті дамытудың мынадай принциптері қаралған: кеден кедергілерін жоюуы, салық, акциз алымын төмендету, отандық тауар өндірушілерді қорғау шараларын жасау. Осы процестерге – “микродеңгейдегі интеграция” деген айдар тағылды. Шаруашылық субъектісінің әр түрлері осы аталған негізде “микродеңгейдегі интеграцияны” жүзеге асырады. Бұл Ресей мен Қазақстан жобасында тәп-тәуір өткерілмек. Біріккен кәсіпорындар мен қаржы-өнеркәсіп топтары құрылып, керек жобаларды мұнай өндіру және газ салаларында, көмір өндіру, машина құрылысында өткеру жүзеге асырылуда.

Сыртқы экономикалық байланыстар ұлттық экономика дамуының маңызды факторы. Кейбір елдер үшін сыртқы сауда өзінде жоқ тауарлар түрін алудың жалғыз мүмкіндігі. Халықаралық еңбек бөлінісіне байланысты әрбір ел өзі үшін тиімді және арзан өндіре алатын тауарларды өндіруге мамандану мүмкіндігіне ие болады. Сыртқы экономикалық байланыстар ұлттық экономика дамуының маңызды факторы. Кейбір елдер үшін сыртқы сауда өзінде жоқ тауарлар түрін алудың жалғыз мүмкіндігі. Халықаралық еңбек бөлінісіне байланысты әрбір ел өзі үшін тиімді және арзан өндіре алатын тауарларды өндіруге мамандану мүмкіндігіне ие болады. Сыртқы сауданың пайдасы – елдердің экономикалық өрлеу деңгейін салыстыруға мүмкіндік беріп, оларды жедел дамуға ынталандырады. Нәтижесінде дамыған мемлекеттер артық өндіру шиеленісінен құрылса, дамушы елдердің экономикалық өсуіне сыртқы сауда жаңа серпін береді.Сыртқы сауданықандай да болмасын шектеулер елдің экономикасына кері әсерін тигізеді, өркениетті мемлекеттер қатарына тезірек қосылуын тежейді.

Сыртқы сауданы мемлекеттік реттеу Дамыған сыртқы сауда тауар өндірушілер арасында бәсекені шиеленістіріп, бәсекелесе алмайтын өндірістерді жабуға және пайдалы өндірістерді дамытуға, еңбекті ұйымдастыруды жақсартуға және т.б. Мәжбүр етеді. Сондықтан, сыртқы сауда әсерінен кейбір өндірістің түрлерінің жағдайы төмендеуі мүмкін. Үкіметке тауардың шекарадан өтуіне шектеу талаптары қойылып, қысым жасала бастайды. Үкімет өз жағынан екі бағыттың ең тиімдісін таңдау қажет. Еркінсауданың пайдасы шығынынан көп болғандықтан, соңғылары үшін өте төмен механизмі жасалуы керек (жұмыссыздық бойынша берілетін жәрдем, кәсіптік қайта дайындық, мамандықты жоғарылату бағдарламалары т.б.)

Рынокқа өту кезіндегі сырқы саудадағы мемлекеттің рөлін шектеу объективті сипатқа ие болады. Бірақ, бұл процесс тиянақты ойлау мен жан-жақты өлшенген тәсілді қажет етеді. Мысалы, теория тұрғысынан беймемлекеттендіру саясатын жүргізгенде, жұмыссыздық п.б. өршиді, халықтың бір бөлігінде болашаққа сенімсіздік, селқостық п.б. және т.б. Бұл жағдайда үкіметэкспорт пен импорттың арақатынасын реттеу мақсатында тарифтер мен үлестер(квота) саясатын қолданады.Мұндай жағдайда тарифтерді қолдану пайдалы болады. Рынокқа өту кезіндегі сырқы саудадағы мемлекеттің рөлін шектеу объективті сипатқа ие болады. Бірақ, бұл процесс тиянақты ойлау мен жан-жақты өлшенген тәсілді қажет етеді. Мысалы, теория тұрғысынан беймемлекеттендіру саясатын жүргізгенде, жұмыссыздық п.б. өршиді, халықтың бір бөлігінде болашаққа сенімсіздік, селқостық п.б. және т.б. Бұл жағдайда үкіметэкспорт пен импорттың арақатынасын реттеу мақсатында тарифтер мен үлестер(квота) саясатын қолданады.Мұндай жағдайда тарифтерді қолдану пайдалы болады. біріншіден тариф мемлекеттің кірісін көбейтеді, ал үлестер болса шетел тауарларына жасанды түрде шектеу қойып, соған байланысты олардың бағасының шарықтауына, сөйтіп шетел өнім шығарушыларының баюына әкеледі. екіншіден тарифтер саясаты кезінде дүниежүзілік және ішкі бағалар бір бағытта өзгереді, ал үлес саясаты кезінде ішкі бағалар дүниежүзілік бағалардан тым жоғары болуы мүмкін.Оның мәнісі ,тарифтік саясат кезінде халық шаруашылығының экономикалық шығыны азаяды, ал үлес саясаты кезіндегі шаруашылық тиімсіздігі өте үлкен мөлшерге жетуі мүмкін

Қорытынды