🗊Презентация Саяси партиялар мен партиялық жүйелер, қоғамдық-саяси қозғалыстар және ұйымдар

САЯСИ ПАРТИЯЛАР МЕН ПАРТИЯЛЫҚ ЖҮЙЕЛЕР, ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ ҚОЗҒАЛЫСТАР ЖӘНЕ ҰЙЫМДАР ЖОСПАРЫ: 1. Саяси партияның табиғаты мен белгілері. 2. Саяси партияның құрылымы және қызметі. 3. Саяси партиялардың жіктелуі және партиялық жүйелер. 4. Саяси партиялардың қаржылану жолдары.

Негізгі әдебиеттер мен құжаттар: ҚР-ның Конституциясы 1995 жылғы 30 тамыз (2007.21.05. берілген өзгерістер мен толықтыруларымен) «Саяси партиялар туралы» ҚР-ның 2002 жылғы 15 шiлдедегi N344 Заңы «Қоғамдық бiрлестiктер туралы» ҚР-ның 1996 жылғы 31 мамырдағы № 3-I Заңы (2010.29.04. берілген өзгерістер мен толықтыруларымен) «Діни қызмет және діни бірлестіктер туралы» Қазақстан Республикасының Заңы 2011 ж. ҚР Орталық сайлау комиссиясы// http://election.kz/

1. Саяси партияның табиғаты мен белгілері. «Партия» ұғымының этимологиясы латын тіліндегі «pars» - бөлшек деген сөзінен шығады.

Саяси партиялардың қалыптасуына және дамуына мынадай факторлар өзіндік әсерлерін тигізген: 1) Ұлттық сана-сезімнің оянуы;

2.Саяси партияның құрылымы және қызметі. Саяси партияның құрылымы мыналардан тұрады: 1. партиялық аппарат; 2. қатардағы мүшелер; 3. партияның жақтастары. Француз әлеуметтанушысы М.Дюверже бойынша саяси партия құрылымы мыналардан тұрады: 1) партиялық аппарат; 2) партия активтері; 3) партия мүшелері; 4) партияға жылы қараушылар.

2.Саяси партияның құрылымы және қызметі. К. фон Бейме саяси партияның мынадай төрт қызметін ажыратады: 1. Мақсатты айқындау. Идеология мен бағдарламаларды құра отырып саяси партиялар азаматтарға альтернативті жол көрсетеді; 2. Қоғамдық мүдделерді топтастыру және білдіру; 3. Азаматтарды саяси әлеуметтендіру және мобилизациялау; 4. Билік етуші элита мен үкімет құрамын жасақтау.

3.Саяси партиялардың жіктелуі және партиялық жүйелер. Француз ғалымы М.Дюверже саяси партияны сайлаушылар мен белсенділер санына қарай екіге бөлген: 1.Кадрлық: (Сайлаушылардың 10 пайызы ғана болатын мүше саны аз, ұйымдастырушылық жағынан жоғары деңгейде. Әр мүшесінің партиялық билеті бар. Мүшелік жарна төлейді. Жарғысын мүлтіксіз орындайды. М: ГФР-дің Христиандық-демократиялық одағы, Жапония либералдық -демократиялық партиясы, Француз коммунистік партиясы). 2.Бұқаралық: (Сайлаушылары көп, мүшелері белсенділері де көп. Партиялық билеті жоқ мүшелік жарна төлемейді. Мысалы: Ұлыбританияның Лейбористер партиясы, АКШ-тың республикалык және демократиялық партиялары).

3.Саяси партиялардың жіктелуі. 1) Ресми(легалды) партиялар;

3.Саяси партиялардың жіктелуі. 2) Жартылай ресми(легалды) партиялар;

3.Саяси партиялардың жіктелуі.

Соттың шешіміне сәйкес ҚР-ның аумағында тыйым салынған террористік және экстремистік діни ұйымдардың тізімі: Соттың шешіміне сәйкес Қазақстан Республикасының аумағында тыйым салынған террористік және экстремистік діни ұйымдардың тізімі: І. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2004 жылғы 15 қазандағы шешімі негізінде: 1. «Аль-Каида»  2. «Шығыс Түркістандағы исламдық қозғалыс»  3. «Өзбекстандағы исламдық қозғалыс»  4. «Күрд Халық Конгресі» («Конгра-Гел») ІІ. Жоғарғы Соттың 2005 жылғы 15 наурыздағы шешіміне сәйкес: 5. «Асбат аль-Ансар»  6. «Братья-мусульмане»  7. «Талибан» қозғалысы  8. «Боз гурд»  9. «Орталық Азиядағы Жамаат моджахедтер»  10. «Лашкар-е-Тайба»  11. «Әлеуметтік реформалар Қоғамы» ІІІ. Астана қаласы сотының 2005 жылы 28 наурыздағы шешіміне сәйкес: 12. «Хизб-ут - Тахрир» ұйымы ІV. Астана қаласы сотының 2006 жылы 17 қарашадағы шешіміне сәйкес: 13. «АУМ Синрикё»  14. «Шығыс Түркістан азат ету ұйымы» V. Астана қаласы сотының 2008 жылғы 5 наурыздағы шешіміне сәйкес: 15. «Түркістан ислам партиясы». VІ. Атырау қаласы сотының 2011 жылғы 25 қазандағы шешіміне сәйкес: 16. «Джунд-аль-Халифат» VII. Шығыс Қазақстан облысы арнайы ауданаралық экономикалық сотының 2012 жылғы 7 маусымдағы шешіміне сәйкес: 17. РҚБ «Сенім. Білім. Өмір» VIII. Астана қаласы Сарыарқа аудандық сотының 2013 жылғы 26 ақпандағы шешіміне сәйкес: 18. «Таблиги джамагат» IX. Астана қаласы Сарыарқа аудандық сотының 2014 жылғы 18 тамыздағы шешіміне сәйкес: 19. «Ат-такфир уаль-хиджра» XIІ. Астана қаласы Есіл аудандық сотының 2015 жылғы 15 қазандағы шешіміне сәйкес: 20.  «Ислам мемлекеті». 21. «Ан-Нусра фронты».

3. Партиялық жүйелер. Бүгінгі саяси ғылымда саяси партияларды шынайы саяси билікке қатысатын партиялардың санына қарай топтастыру кең тараған. Осыған сәйкес саяси партияларды мынадай жүйелерге бөледі: 1. Бірпартиялық жүйе; 2. Екіпартиялық жүйе; 3. Көппартиялық (Мультипартизм) жүйе.

2. Екіпартиялық жүйе. Мемлекеттің саяси жүйесінде екіден көп саяси партиялардың болуына қарамастан билікке таласады және келеді негізгі екі партия. Бипартизм көбінесе англо-саксондық елдерде тараған. Мысалы: АҚШ, Ұлыбритания және т.б. елдер.

3. Мультипартизм. 3. Көппартиялық(Мультипартизм) жүйе - тең дәрежелі бірнеше партиялардың билік үшін күресінен туындайды. Мысалы: Қазақстан, Рессей және т.б. елдерде.

1. «Нұр Отан» Халықтық демократиялық партиясы «Нұр Отан» республиклық саяси партиясы 1999 жылы қаңтарда құрылып, сол жылдың 12 ақпанында Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде тіркелген. Партия мүшелерінің саны шамамен 800 000 адамды құрайды.

2. «Ауыл» Халықтық-демократиялық патриоттар партиясы   Қазақстандағы президентшіл екі партия – «Ауыл» партиясы мен Патриоттар партиясы бірігіп, «Ауыл» Халықтық-демократиялық патриоттар партиясы деген атаумен жаңа саяси ұйымды дүниеге келді (2015ж.). 

3. Қазақстанның «Ақ жол» демократиялық партиясы

4. Қазақстанның коммунистік Халықтық партиясы Мемлекеттік тіркеуден 2004 жылы 21 маусымда өткен. Тіркелу кезінде партия құрамында 90 000 адам болды. Партия мүшелерінің саны қазір 81 000 адамға тең.

5.Бірлік саяси партиясы Партия 2003 жылғы 6 қазанда тіркелген. Партия мүшелерінің саны 72 000 адамды құрайды. ҚР ӘМ Тіркеу қызметі және құқықтық көмек көрсету комитеті 2013 жылғы 17 маусымда «Руханият» партиясы ҚБ «Бірлік» саяси партиясы ҚБ-не мемлекеттік қайта тіркеуден өткізді.

6. Жалпыұлттық социал-демократиялық партиясы Партия 2009 жылы 24 қазанда тіркелген. Құрамы 140 000 адамнан тұрады.

7.Қазақстанның "АЗАТ" Демократиялық  партиясы Партия 2009 жылы 24 қазанда тіркелген. Құрамы 140 000 адамнан тұрады.

4. Саяси партиялардың қаржылану жолдары: 1) Өзін өзі қаржыландыру (мүшелік ақы, жалға беру және т.б.);

Дәріс 10. Саяси даму мен модернизация Сұрақтар: 1. Модернизация: мәні, тарихы, мәселелері. 2. Саяси модернизацияның мазмұны, түрлері мен үлгілері.

Әдебиеттер тізімі: Әбсаттаров Р.Б. Саясаттану негіздері: екі томдық оқу құралы. - 2-ші басылымы. - Алматы: Қарасай, 2012 Маймақов Ғ.Қ. Қазақстан Республикасының мемлекет және құқық тарихы: оқулық. - Алматы: Дәуір, 2012. Қазақстан Республикасының Конституциясы [Текст]. - Астана: Елорда, 2008. «Қазақстан-2050» Стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты. ҚР Президенті – Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың қазақстан халқына Жолдауы // http://www.primeminister.kz/page/article-101

САЯСИ МӘДЕНИЕТ ПЕН САЯСИ ИДЕОЛОГИЯ ЖОСПАРЫ: 1. Саяси мәдениет: мазмұны мен мәндік сипаттамалары. 2. Саяси мәдениеттің негізгі түрлері. 3. Саяси идеология: мәні, құрылымы, қызметтері. 4. Саяси идеология түрлері.

Негізгі әдебиеттер мен құжаттар: ҚР-ның Конституциясы 1995 жылғы 30 тамыз (2007.21.05. берілген өзгерістер мен толықтыруларымен) ҚР Президентінің «Қазақстан-2050» стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Қазақстан халқына Жолдауы «Қазақстанның әлеуметтік жаңғыртылуы: Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамына қарай 20 қадам» бағдарламасы. «Діни қызмет және діни бірлестіктер туралы» Қазақстан Республикасының Заңы 2011 ж. Джаппарова Р. Саяси мәдениеттің қалыптасуы // Саясат. – 2003. – №8. – Б. 46-48. Стрежнева М.В. Политическая культура в различных интерпритациях: анализ специального понятия // Общественные науки и современность. – 2002. – №5. – С. 141-155. Саяси түсіндірме сөздік. – Алматы, 2007.

1. Саяси мәдениет: мазмұны мен мәндік сипаттамалары: Иоганн Готфрид Гердер неміс ойшылы XVIII ғ. екінші жартысында «саяси мәдениет» ұғымын ғылымда алғаш қолданып, әдебиетке енгізген.

Қоғамдағы иррационалды құбылыстарды түсініп білудегі саяси мәдениеттің көмегі зор. Себебі, «саяси мәдениет нақтылы саяси жүйенің сипатын, қазіргі саяси тәртіптің мәнін, қоғамдық топтар ерекшеліктерін, саяси процестердің даму жолын және бағытын түсінуге мүмкіндік береді. Саяси мәдениет адамдардың жүріс-тұрысы мен әртүрлі ұйымдардың қызметіне, олардың ішкі және сыртқы саясат құбылыстарын ұғынуға, саяси болжам жасауына тікелей әсер етеді»[4]. Қоғамдағы иррационалды құбылыстарды түсініп білудегі саяси мәдениеттің көмегі зор. Себебі, «саяси мәдениет нақтылы саяси жүйенің сипатын, қазіргі саяси тәртіптің мәнін, қоғамдық топтар ерекшеліктерін, саяси процестердің даму жолын және бағытын түсінуге мүмкіндік береді. Саяси мәдениет адамдардың жүріс-тұрысы мен әртүрлі ұйымдардың қызметіне, олардың ішкі және сыртқы саясат құбылыстарын ұғынуға, саяси болжам жасауына тікелей әсер етеді»[4].

Саяси мәдениет - белгілі бір қоғамға немесе әлеуметтік қауымдастыққа тән саяси сана мен іс-әрекеттердің ұқсастық жиынтығы. Яғни, өкімет пен азаматтардың өзара қатынастарына байланысты тарихи қалыптасқан саяси нұсқаулар, қазыналар, адамның өзін-өзі ұстауы жөніндегі жарлық, қаулылар жүйесі. Саяси мәдениет - белгілі бір қоғамға немесе әлеуметтік қауымдастыққа тән саяси сана мен іс-әрекеттердің ұқсастық жиынтығы. Яғни, өкімет пен азаматтардың өзара қатынастарына байланысты тарихи қалыптасқан саяси нұсқаулар, қазыналар, адамның өзін-өзі ұстауы жөніндегі жарлық, қаулылар жүйесі.

Батыстық саясаттанушылар С.Верба мен Г.Алмонд бес мемлекеттің саяси белсенділігіне талдау жасай келе саяси мәдениеттің «патриархалдық», «бодандық», «белсенділік» (азаматтық) түрлерін ажыратады. Батыстық саясаттанушылар С.Верба мен Г.Алмонд бес мемлекеттің саяси белсенділігіне талдау жасай келе саяси мәдениеттің «патриархалдық», «бодандық», «белсенділік» (азаматтық) түрлерін ажыратады.

2. Саяси мәдениеттің негізгі түрлері : 1. Патриархалды - қоғам мүшелерінің саяси институттарға деген, орталық билікке деген қызығушылықтарының төмен болуы; 2. Бодандық - әлеуметтік субъектілердің саяси жүйеге және билік қызметінің нәтижелеріне күшті бағдарын мінездейді, бірақ осы жүйенің қызмет атқаруын жүзеге асырылуына қатысуы әлсіз; 3. Белсенділік (азаматтық) - қоғамның саяси өмірге белсенді қатысуына бағдарланған.

2. Саяси мәдениеттің негізгі түрлері : Саяси субмәдениет - қоғамда үстемдік ететін мәдени бағыттан айтарлықтай ерекшеленетін саяси бағдар. Ол қоғамдық топтардың экономикалық, әлеуметтік жағдайларына, этникалық, діни, нәсілдік, білімдік, жыныстық, жас ерекшеліктеріне және т.с.с. белгілеріне байланысты болады.

Сонымен саяси мәдениет дегеніміз – белгілі бір қоғамға немесе әлеуметтік қауымдастыққа тән саяси сана мен іс-әрекеттердің ұқсастық жиынтығы.

3. Саяси идеология: мәні, құрылымы, қызметтері. «Идеология» ұғымы гректің idea – ой, түсінік және logos – ілім, ғылым деген сөздерінен шыққан. Саясат ғылымына 19 ғ. француз фәлсафашысы және экономисі Дестют де Трасси саяси өмірді айқындауға көмектесетін идеяларды белгілеу мақсатында еңгізген.

3. Саяси идеология: мәні, құрылымы, қызметтері. Идеология деп қандайда бір қоғамның немесе әлеуметтік топтардың мүдделері мен құндылықтарын білдіретін және іс-әрекеттеріне бағдар беретін көзқарастардың, идеялардың жиынтығын айтамыз. Бірде-бір бүгінгі дамыған қоғам идеологиясыз өмір сүре алмайды, себебі тек идеология ғана азаматтарға саяси өмір туралы ақпарат беріп, олардың саясатқа қатысуына мазмұн береді. Бұл дегеніміз идеология жоғарыдан жасалатын құндылықтар жүйесі емес, ол жалпыға ортақ идеялар мен көзқарастардың жиынтығы. Осыны саясатта жинақтап белгілі бір доктрина ретінде қарастырады.

3. Саяси идеологияның қызметтері:

4. Саяси идеология түрлері Идеология әлеуметтік саяси парадигмасына қарай солшыл және оңшыл деп бөлінеді. Солшыл идеология қатарына: коммунизм, социал-демократия жатады. Ал, оңшыл идеологияға либерализм, консерватизм, фашизм, нацизм жатады.

Негізін салушылар: Эдуард Бернштейн, Карл Каутский Негізін салушылар: Эдуард Бернштейн, Карл Каутский

Қазақстандық идея «Қазақстанның әлеуметтік жаңғыртылуы: Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамына қарай 20 қадам» бағдарламасы. ҚР Президентінің «Қазақстан-2050» стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Қазақстан халқына Жолдауы

Қазақстандық идея Елбасымыз Қазақстан халқына жолдауында мемлекет пен азаматтың мақсаттары барлық бағыттар бойынша сәйкес келуі өмірлік тұрғыдан маңызды екенін атап өтті. «Адам болашағына сенімді болуы керек, сонда ғана толыққанды мемлекет құруға болады. Мемлекетте азаматтардың дамуы үшін, жеке және кәсіби тұрғыда өсуге жағдайлар жасалып, мүмкіндіктер ашылған жағдайда ғана сенім пайда болады. Мемлекет осыны түсініп, халықпен біріге жұмыс істеуі тиіс» - дейді Елбасы.

Қазақстандық идея Президент өз сөзінде, «Егер мемлекет әр азаматтың өмір сапасына, қауіпсіздігіне, тең мүмкіндіктеріне және болашағына кепілдік беретін болса, біз елімізді сүйеміз, онымен мақтанамыз. Осындай тәсіл ғана патриотизмді және оны тәрбиелеу мәселесіне прагматикалық және шынайы көзқарасты оятады. 2050 жылға қарай біз Қазақстанның кез келген азаматы ертеңгі күнге, болашаққа өте сенімді болатындай саяси жүйе құруымыз керек. Біздің балаларымыз бен немерелеріміз сырт елден гөрі Отанында өмір сүргенді артық көретіндей, өйткені, өз жерінде өзін жақсы сезінетіндей болуға тиіс. Біздің еліміздің әрбір азаматы өзін өз жерінің қожасы ретінде сезінуге тиіс» - деді.