🗊Презентация Құқық және қоғам

Құқық және қоғам   1. Т.Парсонс пен Р.Мертонның әлеуметтік жүйесіндегі құқықтың орны. 2. Құқық қоғамдық жүйеде. Құқық әлеуметтік феномен ретінде. Құқық әлеуметтік институты - әлеуметтік институттың түрі ретінде.

Т.Парсонс және Р.Мертонның құқық туралы көзқарастары. Еңбектері: «Право и социальный конт­роль», «Социологические взгляды на юридическую про­фессию», «Система современных обществ».

Құқық – әлеуметтік жүйенің жұйешесі ретінде түсіндіріледі. М.Вебердің ықпалы анық көрініс берген: Құқық – әлеуметтік жүйенің жұйешесі ретінде түсіндіріледі. М.Вебердің ықпалы анық көрініс берген: Әлеуметтік әрекетті түсінуі; Әлеуметтік әрекеттің құрылымдық жүйесі әлеуметтік жүйені құрайды. Индивидтердің әлеуметтік әрекеттері жалпы құндылықтар жүйесіне бағытталған, ал олардың ішінде басқа құндылықтар мен қатар құқықтық құндылықтар да бар. Соның арқасында әлеуметтік әрекеттестіктер орнайды, жеке индивидтер әрекеттері басқалардың күтініміне сәйкес келеді. Социеталдық деңгейде шешілуге тиісті негізгі функционаолдық проблема: қоғам үйлесімділігі – интеграция. Социумның интеграциясын әлеуметтік жүйенің құрылымдық компоненті болып табылатын нормалар қамтамасыз етеді. Т.Парсонстың творчествосындағы басты мәселе –әлеуметтік жүйелердегі үйлесімділік, әлеуметтік тәртіп.

Құқық әлеуметтануының қалыптасуына белгілі үлес қосқан Питирим Сорокин болды. Сорокиннің пікірінше әлеуметтану адамдар тәртібін зерделейтін ғылым. Ол рефлекторлық тұрпаттағы (акция - реакция) психофизиологиялық механизмдерге негізделген әлеуметтік тәртіп теориясы ретінде көрініс береді. Құқық әлеуметтануының қалыптасуына белгілі үлес қосқан Питирим Сорокин болды. Сорокиннің пікірінше әлеуметтану адамдар тәртібін зерделейтін ғылым. Ол рефлекторлық тұрпаттағы (акция - реакция) психофизиологиялық механизмдерге негізделген әлеуметтік тәртіп теориясы ретінде көрініс береді. «Преступление и кара, подвиг и награда» деген еңбегінде. П. Сорокин адамдар тәртібіндегі акция мен реакцияның үш түрін көрсетеді: 1)жасауға болатын әрекеттер – сәйкес реакция; 2)ұсынылған әрекеттер - марапаттау; 3) тыйым салынған әрекеттер - жазалаулар.

-Құрылымдық жүйе теоретигі ретінде әлеуметтік өмірдегі шиеленістер мен қарама қайшылықтардың салдарынан туындайтын құбылыстарды зерделеуге күш жұмсады. Оның идеялары «Социальная структура и аномия», «Явные и латентные функции» атты еңбектерінде орын алды: Әлеуметтік аномия - моральдық құндылықтардың ыдырауымен және иеалдар ваакумының қалыптасуымен сипатталатын сананың ерекше өнегелік-психологиялық жағдайы. Аномияның себебі- қоғамда үстем етіп отырған мәдени «нормалар-мақсаттар» (тұлғалар үшін түрткілер болып саналатын байлыққа, билікке, жетістікке, т.б. жетуге ұмтылыс) мен инститтутар, осы мақсаттарға жету құралдары арасындағы қайшылықтар. Осы жағдай мақсатқа заңды жолмен жету мүмкіндігінен айырады. Аталған қарама-қайшылық қылмыс пен енжарлықтың негізі болады.

Мәдени нормаларды қабылдау немесе қабылдамауына байланысты адамдардың әлеуметтік әрекеттерінің түрлері: 1.конформистік –қоғамның әлеуметтік мақсаты және оған жету тәсілдері толық қабылданады (тыныш және заңға бағынатын азаматтар); 2) инновациялық – әлеуметтік мақсат қабылданады, ал оған жету тәсілі мойындалмайды (рэкет,жасанды ақша шығару, ұрлық, қызметті пайдалану т.б.); 3) ритуализм – әлеуметтік мақсатты түсінбейді, ал жету тәсілін бұзбайды (стяжательство-пайдакүнемдік, подлоги- арамдық жасау, махинация-қулық-сұмдық т.б..); 4) ретритизм – мақсатты да оған жету тәсілін де қабылдамау (анархизм, қаңғыбастық,нашақорлық); 5) бүлік, бунт – мақсатты да, оған жету тәсілін де өзгерту (радикализм, бостандық үшін күрес, саяси терроризм т.б.).

Америка зерттеушісі Н. Смелзер. Девиация – конформизмнің антиподы. Девианттылық әлеуметтік күтінімге сәйкестігімен немесе сәйкессіздігімен анықталады. Девиация –нақты бір топ қолдайтын нормаға сәйкес келмейтін және жазалауға дейі шара қолданылатын тәртіп.

Адамдардың құқықтық құбылыстарға деген Адамдардың құқықтық құбылыстарға деген көзқарастары: Заңгер болатын студенттер үшін құқық– кәсіби мамандық алу үшін қажетті деп саналатын оқу пәндері. Құқықты оқудың мәні мен мақсаты – юриспруденция саласынан кәсіби білім алу; Құқықтанушы оқытушылар (құқықтық құндылықтарды ұстанушылар)үшін құқық – ғылыми пән, заңдар және құқықтық тәжірибе. Қызметтерінің максаты – құқықтық білімді болашақ заңгерлерге тарату «трансляция» және оларды болашақ тәжірибелік жұмысқа дайындау; Адвокаттар үшін құқық - клиенттерін қорғаудың заңдық инструменттері; Судьялар үшін құқық әлеуметтік қатынассубъектілері арасында қалыптасатын жанжалдарды шешудің – заңды механизмі.

Саясаткер үшін құқық - саяси қызметтің бір түрі. Демократиялық қоғамда құқықтық мемлекет нормалары саясаткердің қызметінің құндылық аспектісі ретінде көрініс береді. Бір кәсіпкерлерге құқық – адал, әлеуметтік жауапкершілікке негізделген бизнес жүргізу ережелері болса, енді біріне -«зорлықтың күшімен енгізілген ауыр жүк», сондықтан құқықтық міндеттерді орындаудан жалтару жолын іздестіреді.

Қоғамдық қатынастарды ұйымдастырудың және оның құрылымдық элементінің бірі-әлеуметтік институттар болып табылады. Оларға тән сипаттар: 1.Белгілі жағдайларға бағытталған тәртіп стандарттарының жиынтығы; 2.мақсатқа жетуге бағытталғаен, әлеуметтік қажеттілікті қанағаттандыратын қызметтердің болуы; 3.«мәдени-идеологиялық»жағының орын алуы; 4.нормативті жағының болуы; Әлеуметтік институттар: -сыртқы көрінісінің түріне қарай -ішкі – «мазмұндық» көрініс түріне қарай сипатталады. Құқық әлеуметтік институт ретінде әлеуметтік институттарға тән барлық ортақ сипаттарға ие.

Құқық шығару - көпдеңгейлі процесс. Онда екі бағыт бар: Құқық шығару - көпдеңгейлі процесс. Онда екі бағыт бар: 1.ресми құқық шығару- заңшығару актілер жүйесінің және басқа да құқықтық нормалардың қалыптасуы мен дамуын қамтамасыз ететін мемлекеттік және қоғамдық қызмет; 2.«көлеңкелі» құқықшығару - «сен маған мен саған» принципіне негізделген тәртіп ережелерінің тұтас жүйесін қалыптастырады. Бұл істе әлеуметтану қандай рөл атқарады?

Заң шығару әлеуметтануының бастауы - Г.Спенсер, Ж. Карбонье есімдерімен байланысты. Әлеуметтанушылар заң нормаларының жақсаруына әсер ете алады; Г.Спенсер заңды жүзеге асыру барысында көрініс беретін таң қаларлық жағдайлар сипаттаған: