🗊Презентация دانش خانواده و جمعیت

درسنامه کتاب ”دانش خانواده و جمعيت“ تاليف جمعي از نويسندگان انتشارات دفتر نشر معارف چاپ سوم زمستان 1392

دانش خانواده و جمعيت اهداف درس : فهم و بيان مفاهيم بنيادين خانواده آشنايي با معيارهاي انتخاب همسر آشنايي با مهارت هاي مورد نياز در تشکيل خانواده و نحوه رفتار با همسر فوايد فرزند آوري و پيامدهاي تک فرزندي آشنايي با مفاهيم بنيادين جمعيت و آسيب هاي کاهش جمعيت

فصل اول نيازهاي اساسي انسان

پيامدهاي روابط آزاد:

پيامدهاي دوستي با غير هم جنس

مهارت هاي انتخاب همسر شايسته

معيارهاي همسرگزيني: همانندي (کفو بودن ) در عرصه هاي اقتصادي- اعتقادي- فرهنگي خوش اخلاقي – تقوا سلامت جسمي و رواني

برخي موانع در مسير ازدواج بيماري والدين سخت گيري در معيارهاي ظاهري مخالفت والدين تفاوت فرهنگي ازدواج با فرزند تک سرپرست يا سرپرست خانواده معلوليت

فصل دوم حقوق ,مسئوليت و تعالي خانواده

اصول و مباني الگوي اسلامي خانواده يک: اصول حاکم بر روابط اعضاي خانواده اصل مکمل بودن زن و مرد( زن و مرد لباس يکديگرند) اصل تعاون: همکاري و مساعدت در انجام نيکوکاري و پرهيزکاري (تعاونوا علي البر و التقوي) اصل مودت : محبت و مودت ريشه حرکت از خودخواهي به ديگرخواهي است- خدا عامل مودت و رحمت ميان زن و شوهر اصل معاشرت به معروف اصل تناسب حق و مسئوليت

دو : اصول ناظر به ماهيت جمعي خانواده اصل قداست: خانواده داراي يک ارزش بنيادين و درجهت کمال انسان است. ازدواج صرفا به منظور لذت گرايي , خود خواهي و سامان دادن به غرايز حيواني نيست . اصل استحکام : تلاش زوجين بايد در جهت استحکام بناي خانواده باشد . اصل وحدت : وحدت در دين شرط شروع زندگي مديريت واحد در امور خانواده تضمين کننده انسجام دروني آن است . اصل مراعات حريم خصوصي اصل رعايت مصالح کودک: تولد فرزند مشروع و تربيت صحيح و وجوب تغذيه و نگهداري از کودک و ممنوعيت سقط جنين اصل حمايت : ----حمايت از درون خانواده ----اقتصادي ----غير اقتصادي

حقوق و تکاليف اعضاي خانواده يک : حقوق و مسئوليت هاي مالي زوجين : ازدواج نهادي اقتصادي و پيماني مالي نيست ولي زوجين بايد از حقوق و تکاليف مالي خود و همسر مطلع باشند. آزادي اقتصادي و مالي در خانواده: هر فرد در صورت داشتن بلوغ عقل و رشد, حق انجام هر گونه عمل حقوقي از جمله کسب درآمد – اداره اموال و دخل و تصرف در اموال خود را دارد . (ماده 1118 قانون مدني) آزادي اقتصادي و مالي در بيرون خانواده : هر کس حق دارد شغلي را که به آن مايل است و مخالف اسلام و مصالح عمومي و حقوق ديگران نيست برگزيند . ( اصل 28 قانون اساسي) در عين حال شوهر ميتواند زن خود را ازحرفه يا صنعتي که منافي با مصالح خانوادگي يا حيثيات خود يا زن باشد منع کند .(ماده 1117 قانون مدني) و تشخيص تضاد يا عدم تضاد شغل زن با حيثيات همسر با دادرس است.

حقوق و مسئوليت هاي مالي مردان در خانواده يک : نفقه : عبارت است از همه نيازهاي متعارف متناسب با حيثيت زن از قبيل مسکن – پوشاک – غذا- هزينه هاي بهداشتي درماني .... الف : نفقه زوجه : 1- در عقد دائم نفقه زن بر عهده شوهر است ( ماده 1106 ) و طرفين نمي توانند ضمن عقد نکاح يا بعد از آن با توافق اين تکليف را از مرد ساقط کنند . 2- در صورت نشوز و سرپيچي زن وجوب نفقه از مرد ساقط ميشود.(م 1108 ) کارکرد نفقه : ايجاد همبستگي ميان زن و شوهر و ديگر اعضاي خانواده نشان دهنده علاقمندي و مسئوليت شناسي مرد نسبت به خانواده اثبات تلاش مرد براي حفاظت و آسايش خانواده

حقوق و مسئوليت هاي غير مالي زوجين در خانواده يک : حقوق و مسئوليت هاي مشترک حسن معاشرت (خوش رفتاري و احترام به همسر – همکاري در امور خانواده – پايبندي به همسر – پرهيز از بدگويي و طرح عيوب وي نزد ديگران – بخشش خطاهاي يکديگر (صبر بر بعضي خطاهاي همسر به معناي ظلم پذيري نيست.) تمکين زن براي شوهر ( عدم تمکين بدون دليل موجه موجب "نشوز" زن و استحقاق محروميت وي از نفقه خواهد بود. (ماده 1108 قانون مدني) اسکان مشترک : مرد و زن مکلفند در خانه مشترک فراهم آمده تئسط مرد ساکن شوند. در صورت ترک زندگي بدون عذر موجه توسط مرد ( به مدت 6 ماه متوالي يا 9 ماه متناوب در طول يک سال) زن مي تواند درخواست طلاق دهد. (م 1130) وفاداري : معنا ( زن و مرد روابط نامشروع با شخص ديگري نداشته باشند) . فردي که بخاطر رابطه نامشروع همسرش با ديگري زيان ديده مي تواند درخواست جبران خسارت مادي و معنوي کند . (بدليل بديهي بودن موضوع وفاداري, در قانون مدني ايران به تکليف وفاداري اشاره اي نشده است . ) مشارکت و همکاري در امور خانواده ( ماده 1104 قانون مدني )

دو : حقوق و مسئوليت هاي اختصاصي مردان :

: هر چه انسان را در رسيدن به خدا ياري رساند مورد تاکيد و هر چه او را از اين مسير دور کند مبغوض و مورد نهي است . لذا : : هر چه انسان را در رسيدن به خدا ياري رساند مورد تاکيد و هر چه او را از اين مسير دور کند مبغوض و مورد نهي است . لذا : از ازدواج مسلمان با غير مسلمان نهي شده . علايق همسري نبايد مانع از ياد خدا گردد. ايمان مهمترين معيار در انتخاب همسر بايد باشد. پيامبر اکرم (ص) : کسي که هدفش از ازدواج حفظ پاکي و ايمان و عفت و طهارت چشم باشد خداوند وجود زن را براي آن مرد و وجود مرد را براي آن زن مبارک مي سازد.

عوامل رشد فضايل اخلاقي و ارزشهاي معنوي در خانواده توجه به حضور خدا در زندگي شناخت معصومين و عمل به سيره ي آنها ( الگوهايي که هيچ نقص رفتاري ندارند و از حيث رفتار فردي – خانوادگي و اجتماعي بهترين و سزاوار دوست داشتن هستند ). شناخت رذايل و فضايل اخلاقي ( اولين قدم در اصلاح وضعيت فرد , تغييرات شناختي و اصلاح شناخت هاي غلط است .)

فصل سوم تحکيم خانواده

عوامل استحکام خانواده: دينداري (آثار) معنادار کردن زندگي- کاستن از رنجها – افزايش و تقويت بردباري – افزايش تعهد اخلاقي و وفاداري- کاهش خشونت خانوادگي و آزار همسر- رعايت فضايل اخلاقي همدلي ارضاي درست نيازهاي جنسي (آثار) آرامش رواني و رفتاري در طول روز – رهايي از فشار غريزي مديريت اقتصادي خانواده محبت به اعضاي خانواده مشخص و متعادل نمودن انتظارات رازداري عفو و گذشت مشورت و کسب توافق در خانواده

مهارتهاي تحکيم خانواده : مهارتهاي کلامي: (خوب گوش دادن – اظهار محبت – پرهيز از تحقير ,توهين , طعنه - صحبت با پرسش هاي باز) روابط زناشويي مطلوب : پرهيز از درخواست رابطه در شرايط نامناسب ( بيماري, درد ,سوگ مندي , محيط ناامن ,خستگي , ايام يا نزديکي ايام قاعدگي ...) مديريت مصرف : تعيين اولويت هاي مصرف و هزينه – آگاه سازي همسر از ميزان درآمد – عدم اسراف در مصرف – آموزش مسايل اقتصادي و قناعت ورزي به فرزندان – پس انداز هر چند اندک

کارکردهاي خانواده :

فصل چهارم ايمن سازي خانواده

عوامل تضعيف خانواده :

راههاي ايمن سازي خانواده از آسيب ها

فروپاشي خانواده الف : فسخ نکاح = اختيار بر هم زدن عقد (از سوي همسر مغبون) سبب اختيار : فريب خوردن ← وجود عيب و نگفتن پيش از عقد يا حين عقد – جنون مداوم يا ادواري (چه پيش از عقد و چه پس از عقد ) ← به علت تخلف از وصف مقصود (مثل شرط عدم تاهل در گذشته ) در فسخ نکاح مقدمات طلاق و وقوع صيغه طلاق لازم نيست . ب : طلاق : جدا شدن زن از مرد - رهايي از قيد نکاح و زناشويي ( به درخواست مرد يا زن) ← 1- رجعي : به درخواست مرد – سه ماه عده نگه داشتن زن و سکونت در منزل شوهر – امکان رجوع و بازگشت به زندگي مشترک بدون عقد مجدد ← 2- خلع : به درخواست زن – عدم امکان رجوع مرد - چشم پوشي زن از بخشي يا تمام مهريه

نسبت طلاق به ازدواج در کشورهاي غيراسلامي (درصد)(ميانگين 2003-1999)

نسبت طلاق به ازدواج در کشورهاي اسلامي (درصد) (ميانگين 2003-1999)

علل طلاق

فصل پنجم فرزندآوري و فرزند پروري

آثار و فوايد فرزندآوري الف ← فوايد جسماني : عاملي در حفظ سلامت مادران از جمله سرطان سينه – عاملي در کاهش خطر ابتلا به بيماري قلبي و سرطان و کاهش فشار خون– عملکرد بهتر مغز و بهبود حافظه مادران (پروفسور اميلي گراندر از دانشكده بهداشت و طب گرمسيري لندن مي‌گويد: ازدواج و مادر شدن تأثير زيادي در سلامت آينده زنان دارد و در برخي موارد به اندازه وضعيت اجتماعي و اقتصادي افراد اهميت دارد.) ب ← فوايد روحي – روانشناختي : احساس لذت خوشبختي و نشاط بيشتر نسبت به خانواده هاي بدون فرزند – عامل سلامت رواني والدين – تامين نياز والدين به مهرورزي – تامين نياز غريزي همسران به ايفاي نقش والديني ج ← فوايد خانوادگي : استحکام خانواده – پويايي خانواده – گسترش تعاملات و ارتباطات

آسيب هاي تک فرزندي :

فصل ششم جمعيت

تعريف ها: جمعيت (population): مجموعه اي از انسانها که در يک واحد جغرافيايي مستمرا" در قالب خانواده زندگي کرده و شرايط ملي قومي سياسي واحدي دارند. جمعيت شناسي ( demography):علمي که به مطالعه چگونگي تحول و حرکات جمعيت ها در زمان و مکان مي پردازد و پديده هاي جمعيتي را بطور منظم بررسي مي کند و امکان تحليل کمي و کيفي جمعيت ها را فراهم مياورد. پديده هاي جمعيت شناختي (demographic phenomena ) : باروري, ولادت , مرگ و مير, مهاجرت .... کاربردهاي جمعيت شناسي : در سياستگذاري و برنامه ريزي هاي اجتماعي – اقتصادي – فرهنگي- آموزشي (به علت اشراف بر اطلاعاتي از جمله تراکم جمعيتي و توزيع جغرافيايي آن – ساختار سني و جنسي – مهاجرتها و جابجايي فيزيکي) رشد منفي جمعيت : کمتر بودن ميزان باروري کل ازسطح جانشيني ميزان باروري: تعداد متوسط فرزندان يک زن در طول سالهاي امکان باروري اش (15 تا 49 سالگي)

رشد جمعيت جهان از ميلاد مسيح (ع) تاکنون AD : پس از ميلاد

مراحل انتقالي جمعيت جهان

آشنايي با هرم جمعيت هرم جمعيت چيست و چه اطلاعاتي به ما مي دهد؟ دياگرامي (غالبا) هرم گونه است که اطلاعاتي در خصوص ميزان جمعيت و نسبت جنسيتي (مرد و زن) در چند گروه سني(صفر تا 14 سال (کودک و نوجوان ) 15 تا 59 سال (افراد در سن اشتغال ) و60 سال و بالاتر(سالمند) مستقر در کشور- شهر يا منطقه جمعيتي خاصي ارائه ميدهد.

اهميت آن در چيست؟ اطلاعات هرم و ميزان رشد جمعيت در برنامه ريزي و سياست گذاري در اموري همچون برآورد ميزان و سطح مراکز آموزشي و بهداشتي – درماني و متخصصان, نيز واحد مسکوني و شغل - مورد نياز براي حال و آينده بسيار مفيد و ضروري است .

شکل هاي هرم جمعيت:

هرم جمعيتي چين در سال 2010

هرم جمعيتي ژاپن در سال 2010

هرم جمعيت ژاپن در سالهاي 1950 – 2005 – 2055 م فنجاني شش ضلعي (کندويي) مثلثي

. يک : سير تحول جمعيت در ايران

دو :عوارض تحولات جمعيت در ايران با تصويب و اجراي برنامه تنظيم خانواده و تحديد مواليد کشور بر اساس برنامه اول توسعه اقتصادي مقرر شد باروري عمومي زنان از 6/4 مولود زنده بدنيا آمده (3/2 درصد) در سال 1365به 4 مولود (2/3 درصد) در سال 1390 برسد ولي به علل مختلف اين هدف در کمتر از 10 سال محقق شد و البته ادامه يافت به نحويکه در حال حاضر(1393) :

2- ميانه سني کشور افزايش يافته (از 22 سال در 1329به8/ 27 سال در 1389 و 36/3 سال در 1404) 3- با افزايش اميد به زندگي سهم جمعيت سالخورده از کل جمعيت افزايش يافته . 4- اگر روند فعلي کاهش باروري و رشد جمعيت ادامه يابد در کمتر از سه دهه ايران به کشوري سالخورده تبديل خواهد شد . ← ايران با معضلات کشورهاي سالخورده (ناشي از سالخوردگي) مواجه خواهد شد . 1- نرخ باروري عمومي زنان به 1/7 درصد (کمتر از سطح جانشيني) رسيده است. (سطح جانشينی 2/1 است)

برخي مشکلات کشورهاي با جمعيت سالمندي بالا : اجتماعي : افزايش زنان سالمند بي سرپرست (حدود نيمي از زنان بالاي 65 سال در ايران بدون همسراند) – کم رنگ شدن ارزشهاي اخلاقي سنتي در خانواده( فشار بر نزديکان معدود براي مراقبت از آنان و احتمال بي احترامي و بي اعتنايي ) – کمبود فضاي تفريح و آرامش براي سالمند انقراض مصاديق برخي کلمات !

تغيير برخي شغل ها و انقراض برخي مفاهيم!!

در عين حال از حدود سال 1384ايران وارد پنجره جمعيتي شده که به علت درصد قابل توجه جمعيت فعال (15 -59 سال) فرصت مغتنمي براي رشد و توسعه کشور است که بايد از آن خوب بهره برداري شود زيرا حداکثر 3- 4 دهه بطول خواهد انجاميد و به آساني قابل تکرار نيست.

ناباروري دو : عوامل موثر بر ناباروري تغذيه ناسالم مواد غذايي منجمد شده شرايط روحي و رواني نامناسب نوع لباس فن آوري مواد مخدر و مشروبات الکلي سيگار مواد شيميايي و آفت کشها روش هاي پيشگيري از حاملگي سن

سه : درمان ناباروري مراحل چهارگانه بارداري: آزادسازي تخمک سالم توسط تخمدانها توانايي اسپرم در رسيدن به لوله هاي رحم (فالوپ ) درآميختگي اسپرم و تخمک و شکل گيري تخمک بارور شده اتصال تخمک بارور شده به ديواره رحم و تغذيه و رشد هر اختلالي در هر مرحله منجر به ناباروري مي شود.

والحمدلله رب العالمين