🗊Презентация Болжау және жоспарлау мемлекеттік реттеудің негізгі әдістері ретінде. Лекция 4

1. Мемлекеттік реттеудің қазіргі әдістері: ғылыми болжау, жоспарлау, бағдарлама жасау 1. Мемлекеттік реттеудің қазіргі әдістері: ғылыми болжау, жоспарлау, бағдарлама жасау 2. Болжаудың түрлері, қағидалары. 3. Жоспарлаудың мәні және негізгі мақсаттары, түрлері 4. Мемлекеттік бағдарламаның мақсаттары, мерзімі, сипаты және жүзеге асыру тәсілдері

90-шы жылдардың басында «Экономиканы жоспарлаудың керегі жоқ, оның дамуын нарықтың өзі – ақ реттейді» - деген тұжырым жасалған болатын. Кейінгі жылдары халық шаруашылығы салаларының даму барысын стратегиялық жағынан да болжау-жоспарлау керек екендігін өмір айқындап берді. Сондықтан да осы жылдар ішінде экономиканың дамуын болжау мен жалпы мемлекеттік жоспарлардың керек екендігін сан рет қайталаған Президент 1997 жылдың наурыз айының бас кезінде тікелей өзіне бағынатын Стратегиялық жоспарлау жөніндегі агенттігін құрды. Агенттікке экономиканың дамуын болжау негізінде оның басыңқы бағыттарын анықтау және стратегиялық жоспарлау жасау арқылы оған қол жеткізу жолдарын белгілеу тапсырылған. 90-шы жылдардың басында «Экономиканы жоспарлаудың керегі жоқ, оның дамуын нарықтың өзі – ақ реттейді» - деген тұжырым жасалған болатын. Кейінгі жылдары халық шаруашылығы салаларының даму барысын стратегиялық жағынан да болжау-жоспарлау керек екендігін өмір айқындап берді. Сондықтан да осы жылдар ішінде экономиканың дамуын болжау мен жалпы мемлекеттік жоспарлардың керек екендігін сан рет қайталаған Президент 1997 жылдың наурыз айының бас кезінде тікелей өзіне бағынатын Стратегиялық жоспарлау жөніндегі агенттігін құрды. Агенттікке экономиканың дамуын болжау негізінде оның басыңқы бағыттарын анықтау және стратегиялық жоспарлау жасау арқылы оған қол жеткізу жолдарын белгілеу тапсырылған.

Болжамдаудың ерекшелігі Кез-келген мемлекеттің қоғамдық өмірі болашақты анықтаусыз, алдағы даму жолын болжамдаусыз жалғасуы, дамуы мүмкін емес. Экономикалық болжамдар негізінде қоғамның даму мақсатын, сол мақсатқа жетуге қажетті экономикалық ресурстар көлемін – ұзақ, орта, қысқа мерзімдік жоспардың тиімді нұсқаларын, үкіметтің экономикалық, техникалық саясаттарының негізгі бағыттарын анықтау үшін қажет. Сондықтан, қоғамның даму үрдістерін болжау деңгейі неғұрлым жоғары болса, экономиканы басқару ісі де соғұрлым тиімді болады.

Жоспарлау - экономиканың объективті заңдары мен заңдылықтарын зерттеп түсіне білу және оларды саналы түрде пайдалану арқылы әлеуметтік-экономикалық дамудың жоспарларын ғылыми негізде дайындау мен олардың орындалуын ұйымдастыру үрдісі.

қоғамның әлеуметтік-экономикалық дамуының негізгі бағыттарын анықтау; қоғамның әлеуметтік-экономикалық дамуының негізгі бағыттарын анықтау; жоспарлы кезеңде экономикасының сандық және сапалық сипаттамаларын белгілеу; материалдық, еңбек және қаржы ресурстарын орынды пайдалану арқылы ғылыми-техникалық, әлеуметтік және экономикалық мәселелерді шешудің тиімді жолдарын таңдау; жекелеген салалар мен аумақтардың даму қарқыны мен өзара қатынастарын анықтау.

Индикативтік жоспарлау бұл мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық саясатты жүзеге асырудағы құралы және нарықтық экономиканың қызмет етуінде ықпал етуші негізгі әдісі болып табылады.

Стратегиялық жоспарлау ұзақ мерзімге жасалынады және еліміздің әлеуметтік-экономикалық дамуының негізгі бағыттарын анықтайды. Оның мәні мемлекетпен жүзеге асырылатын ұлттық экономиканы дамытуда ең басты басымдылықтарын таңдау. Стратегиялық жоспарлау арқылы еліміздің қандай жолмен жүру керектігі анықталады, қандай нарықта жақсы жұмыс істеуге болатынын шешеді, қандай технологияны игеруге болатынын, еліміздің әлеуметтік бірлігін қалай қамтамасыз етілгендігін, экономиканың қандай секторына және қоғамдық құрылымына бағытталуы қажеттілігі анықталады.

Ең алғаш 1997 жылы «Қазақстан 2030: Гүлдену, қауіпсіздік және барлық қазақстандықтардың тұрмыс жағдайларын жақсарту» Стратегиясы жасалынған болатын. Бұл стратегия біздің мемлекеттілігіміздің қалыптасу кезеңі үшін жасалған болатын.

«Қазақстан-2030» Стратегиясын тұжырымдаған кезде нәтижесінде жаңа, мүлдем күтпеген, экономикалық және геосаяси жағдаяттар туындайтын, өз көлемі жағынан теңдесі жоқ әлемдік қаржы-экономикалық дағдарыс төнеді деп ешкім күтпеген еді. Әлемдегі жағдай өзгеретінін және өмір өз түзетулерін енгізуі мүмкін екенін түсіне отырып, елбасының тапсырысы бойынша ұлттың 2050 жылға дейінгі жаңа саяси бағытын жасау ұсынылды, оның ішінде 2030 Стратегиясының міндеттерін орындау жалғасын табады. «Қазақстан-2030» Стратегиясын тұжырымдаған кезде нәтижесінде жаңа, мүлдем күтпеген, экономикалық және геосаяси жағдаяттар туындайтын, өз көлемі жағынан теңдесі жоқ әлемдік қаржы-экономикалық дағдарыс төнеді деп ешкім күтпеген еді. Әлемдегі жағдай өзгеретінін және өмір өз түзетулерін енгізуі мүмкін екенін түсіне отырып, елбасының тапсырысы бойынша ұлттың 2050 жылға дейінгі жаңа саяси бағытын жасау ұсынылды, оның ішінде 2030 Стратегиясының міндеттерін орындау жалғасын табады.

2050 жылға қарай Жалпыға ортақ еңбек қоғамын құру. Қазақстан ХХІ ғасырдың ортасына қарай әлемнің ең дамыған 30 елінің қатарында болуға тиіс. Біздің жетістіктеріміз бен қазақстандық даму үлгісі Жаңа саяси бағыттың негізі болуға тиіс. «Қазақстан-2050» Стратегиясы – «Қазақстан-2030» Стратегиясының жаңа кезеңдегі үйлесімді дамуы. 2050 жылға қарай Жалпыға ортақ еңбек қоғамын құру. Қазақстан ХХІ ғасырдың ортасына қарай әлемнің ең дамыған 30 елінің қатарында болуға тиіс. Біздің жетістіктеріміз бен қазақстандық даму үлгісі Жаңа саяси бағыттың негізі болуға тиіс. «Қазақстан-2050» Стратегиясы – «Қазақстан-2030» Стратегиясының жаңа кезеңдегі үйлесімді дамуы.

Мемлекеттілікті одан әрі дамыту және нығайту. Мемлекеттілікті одан әрі дамыту және нығайту. Экономикалық саясаттың жаңа қағидаттарына көшу. Ұлттық экономиканың жетекші күші – кәсіпкерлікке жан-жақты қолдау көрсету. Жаңа әлеуметтік үлгіні қалыптастыру. Білім беру мен денсаулық сақтаудың қазіргі заманғы және тиімді жүйесін құру. Мемлекеттік аппараттың жауапкершілігін, тиімділігі мен функционалдығын арттыру. - Халықаралық және қорғаныс саясатының жаңа сын-қатерлеріне парапар саясат құру.

Жалпы стратегияны орындау үшін бағдарламалар қарастырылған. Оның мақсаты экономиканы тұрақтандыру, шаруашылық жүргізудің тиімді механизмін құру, нарықтық экономика негіздерін қалыптастыру.

елдің әлеуметтік-экономикалық даму қорытындысын бағалау және экономиканың жағдайын сипаттау; елдің әлеуметтік-экономикалық даму қорытындысын бағалау және экономиканың жағдайын сипаттау; орта мерзімге еліміздің әлеуметтік-экономикалық даму бағдарламасының тұжырымдамасы; макроэкономикалық саясат; институтционалды қайта құрылым; инвестициялық және құрылымдық саясат; аграрлық саясат; экологиялық саясат; әлеуметтік саясат; аймақтық экономикалық саясат; сыртқы экономикалық саясат.

Мемлекеттік бағдарламалар түрлері