🗊Презентация Мемлекеттік басқару қызметінің әлеуметтік-экономикалық тиімділігі. Тақырып 12

ТАҚЫРЫП 12. Мемлекеттік басқару қызметінің әлеуметтік-экономикалық тиімділігі Дәріс жоспары (2 сағат) Дәріс 1 Мемлекеттік басқару нәтижелерін талдау әдістемесі және оларды бағалау Мемлекеттік және аймақтық деңгейлердегі басқарушылық қызмет тиімділігінің экономикалық аспектісі Мемлекеттік басқарудың жалпы әлеуметтік тиімділігін бағалаудың мәні мен шарттары Әдебиеттер: нег: 1-21; қос 22-65

Сұрақ 1. Мемлекеттік басқару нәтижелерін талдау әдістемесі және оларды бағалау Мемлекеттік басқару органдарының іс-әрекетін бағалау түрлерін қарастыру барысында түрлі авторлар түрлі терминологияны қолданады: а) нәтижелілікті бағалау; б) сапаны бағалау; в) тиімділікті бағалау.

ЭФФЕКТ, ТИІМДІЛІК, МЕМЛЕКЕТТІК БАСҚАРУ ЭФФЕКТІСІ «Эффект» (лат. effectus) термині - қандай да бір әрекет, объектінің жағдайы; «Тиімділік» (лат. effеctions) термині -әрекет етуші, қалаулы нәтижені беруші.

Тиімділікті өлшеуге (бағалауға) қатысты әдістемелік тәсілдемелер Мемлекеттік басқарудың тиімділігін бағалау бірнеше кезеңдерден құралатын зерттеу үдерісін білдіреді: мемлекеттің ағымдағы әрекет етуі мен стратегиялық дамуы үшін мемлекеттік басқару тиімділігі индикаторларының жүйесі мен құрылымын негіздеу және таңдау; мемлекеттік басқару тиімділігінің критерийлері мен көрсеткіштерін анықтау; жекелеген көрсеткіштерді есептеу әдістерін өңдеу.

Үнемділік, өнімділік және нәтижелілік индикаторларының мәні Үнемділік мемлекеттік сектордағы іс-әрекеттің шығынды жағын сипаттайды. Қажетті құрам, саны мен сападағы ресурстардың минималды мүмкін болатын шығындармен алынып, пайдаланылатын шешімдер үнемді болып есептеледі. Үнемділік үнемдеу ретінде түсіндіріледі, яғни игіліктің бір алушысына (егер игілік алушы жеке тұлға болса) жұмсалған шығындар, қоғамдық секторға тартылатын шығынды ресурстардың қысқартылуы, артық қорлардың қысқартылуы, мысалы кәсіби оқытудан өткен бір жұмыссызға шаққандағы шығындардың төмендетілуі жатқызылады. Өнімділік өндірілген өнім (қызмет) мен оны өндіруге тартылған жеке тұлғалар санының ара-қатынасы ретінде, яғни 1 оқытушыға шаққандағы кәсіби оқытудан өткен жұмыссыздар саны бойынша анықталады. Нәтижелілік қоғамдық шығындар мен олардың нәтижелерінің қоғамдық сектор мақсаттарына сәйкестігін сипаттайды, яғни кәсіби дайындық, біліктілікті арттыру, қайта даярлаудан өткен тұрақты жұмыс орнына орналастырылған азаматтардың саны.

ТИІМДІЛІК, САПА КӨРСЕТКІШТЕРІНІҢ МӘНІ Тиімділік көрсеткіші - іс-әрекет нәтижесін немесе алға қойылған мақсатқа қол жеткізу жолындағы табыстылықты сипаттайтын сандық индикатор, яғни бұл: мемлекеттік қызметті ұсыну, өз функцияларын орындау, бюджеттік бағдарламаны және жалпы стратегиялық жоспарды іске асыру үдерісінде мемлекеттік органның әрекетімен қол жеткізілген прогресс

Мемлекеттік басқару сапасының неғұрлым беделді халықаралық индекстерін Бүкіләлемдік банк, халықаралық үкіметтік емес ұйым Transparency International және Бүкіләлемдік экономикалық форум құрайды Бүкіләлемдік банк мемлекеттік басқарудың Бүкіләлемдік көрсеткішін (215 ел) 6 индикатор бойынша бағалайды. Мысалы, «Үкімет жұмысының тиімділігі» индикаторы бойынша 2012 жылы Қазақстан орташа деңгейде бағалануда.

Сұрақ 2. Мемлекеттік және аймақтық деңгейлердегі басқарушылық қызмет тиімділігінің экономикалық аспектісі Мемлекеттік басқару тиімділігін бағалаудың 2 бағытын қарастыруға болады: – экономикалық тиімділік – нақты жағдайлардағы әсердің шығындарға қатынасының сандық бағасы: іс-әрекетті оңтайландыру есебінен алынатын үнемділік. Ол қалыптасқан жағдайда әрекет етуші жүйелердің қызмет етуі барысында қаражаттардың жинақталуын сипаттайды; – әлеуметтік тиімділік – мемлекеттік басқару органы мақсатының халықтың қажеттіліктеріне сәйкестігін сипаттайтын іс-әрекеттің сапалық бағасы.

ТИІМДІЛІК АУДИТІНІҢ МӘНІ В. Азжеуров: тиімділік аудиті – мемлекеттік функцияларды орындап, мемлекеттік ресурстарды пайдаланатын бақыланатын объектілердің жұмыс тиімділігін бағалауды қамтамасыз ететін және олардың іс-әрекетінің тиімділігін арттыру бойынша ұсыныстар өңдейтін мемлекеттік қаржылық бақылаудың формасы.

А.Бочарова: “тиімділікті бағалау кезеңі жаңа мемлекеттік менеджментті ескі «веберлік» басқару моделінен айрықшалайтын құрал ретінде басты рольге ие”. Бағдарламаны бағалау – бұл бағдарлама шеңберіндегі іс-әрекет, оның сипаттамалары мен нәтижелері туралы ақпаратты жүйелік жинақтау.

Кесте 2 - Бағдарламаларды бағалаудың бірнеше типтік топтары Кесте 2 - Бағдарламаларды бағалаудың бірнеше типтік топтары

Осы аталған көрсеткіштер ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау Министрлігінің «Мемлекеттік жоспарлау жүйесінің құжаттарына қосылған әлеуметтік-еңбек саласы бойынша көрсеткіштер есебінің әдістемесін бекіту туралы» 2013 жылғы «31» қазандағы № 532-ө-м бұйрығының 1-ші қосымшасында көрсетілген. Яғни аталмыш әдістемеге сәйкес есептелетін көрсеткіштер тізбесі мынадай: 1. Кәсіптік оқытуға жіберілген азаматтардың үлес салмағы; 2. ЖЖК 2020 қатысушыларының қатарынан қайта даярлаумен және біліктілігін арттырумен, кәсіпкерлік негіздеріне оқытумен қамтылғандардың үлес салмағы; 3. ЖЖК 2020 қатысу мәселесі бойынша өтініш білдіргендердің қатарынан бағдарламаның іс-шараларымен қамтылған азаматтардың үлес салмағы;

Сұрақ 3. Мемлекеттік басқарудың жалпы әлеуметтік тиімділігін бағалаудың мәні мен шарттары Әлеуметтік тиімділік – мемлекеттік басқару органы мақсатының халықтың қажеттіліктеріне сәйкестігін сипаттайтын іс-әрекеттің сапалық бағасы.

Жалпы әлеуметтік тиімділіктің критерийлері: Әлемдік параметрлерге сәйкес еңбек өнімділігінің деңгейі; БҰҰ әдістемесі бойынша есептелетін ұлттық байлық өсімінің қарқыны мен ауқымы;