🗊Презентация Стационарлы және жылжымалы радиометр көмегімен тамақ өнімдері мен жердің радиоактивтілігін гигиеналық бағалау әдістері

«Астана Медицина университеті» АҚ Еңбек гигиенасы және коммуналдық гигиена кафедрасы Тақырыбы:Стационарлы және жылжымалы радиометр көмегімен тамақ өнімдері мен жердің радиоактивтілігін гигиеналық бағалау әдістері. Дайындаған: Бапышова Ж 504-ҚДС

Жоспары: Кіріспе Негізгі бөлім Стационарлы және жылжымалы радиометрлер. Стационарлы және жылжымалы радиометрлердің түрлері. Тамақ өнімдерін радиоактивті бағалау әдісі. Топырақтың радиоактивтілігін гигиеналық бағалау . Қорытынды Пайдаланылған әдебиеттер

Радиациялық бақылау жүргізетін барлық аспаптарды стационарға арналған және тасымалданатын аспаптар деп бөледі.Стационарлық радиометрлер-экспозициялық доза қуатын ауа, ағынды су, тамақ радиоактивті зат концентрациясын анықтайды. Тасымалданатын радиометрлер-қорғаныс тиімділігін,жұмыс орын, тұрғын үй радиациялық қауіпсіздігін бағалайды.

Қолданылуына байланысты барлық аспаптарды мынадай түрге бөледі: Қолданылуына байланысты барлық аспаптарды мынадай түрге бөледі:

Табиғи радиациялық фон-жер бетінде космостық және жер текті табиғи көздерден адамға әсер ететін иондаушы сәулелер. Технологиялық өзгерген табиғи радиациялық фон-адамның іс-әрекеті нәтижесінде белгілі өзгерістерге ұшыраған топырақ қойнауларының,пайдалы қазбалардың биосфераға түсуі нәтижесінде болған иондаушы сәулелер. Қоршаған ортаның әр түрлі обьектілерінің радиоактивті заттармен ластануы ,сынамаларды есептеу жылдамдығы бойынша, радиометрлердің көмегімен анықталады. Стационарлық радиометрдің сәулелендіру детекторы сцинтилляторлар немесе газдық разрядты есептегіштер қолданады.

Қазіргі жағдайда тағамдық заттардың радиациялық радионуклидтермен ластануын гигиеналық бағалаудың маңызы зор.Тағамдық өнімдердегі радионуклидтердің рұқсат етілген меншікті белсенділігінің деңгейін өңдеу келесі заңдылықтарға негізделеді. Тұрғындардың жылдық эффективті дозасы- 1мЗв аспауы қажет. Тағам арқылы радионуклидтердің түсу шектері – стронций-90: 3,6*104 Б/к жылына және 100Бк/тәул; цезий-137: 7,7*104 Бк жылына және 210Бк/тәул.Барлық адамдарға 1860г/тәул салмақтағы ортақ рационды еесептеу үшін тағамдық заттарддың стронций-90 және цезий-137 мен ластануының шынайы деңгейі ескеріледі. Қазіргі жағдайда тағамдық заттардың радиациялық радионуклидтермен ластануын гигиеналық бағалаудың маңызы зор.Тағамдық өнімдердегі радионуклидтердің рұқсат етілген меншікті белсенділігінің деңгейін өңдеу келесі заңдылықтарға негізделеді. Тұрғындардың жылдық эффективті дозасы- 1мЗв аспауы қажет. Тағам арқылы радионуклидтердің түсу шектері – стронций-90: 3,6*104 Б/к жылына және 100Бк/тәул; цезий-137: 7,7*104 Бк жылына және 210Бк/тәул.Барлық адамдарға 1860г/тәул салмақтағы ортақ рационды еесептеу үшін тағамдық заттарддың стронций-90 және цезий-137 мен ластануының шынайы деңгейі ескеріледі. Тамақ және су құрамымен түскен радионуклидтер ас қорыту жүйесінің әр бөлігіндегі РН қасиетіне қарай сұйықтық орталықта еритін немесе ерімейтін құрамдар  түзеді. Мысалы, плутоний ішектің сілтілі РН орталығына ерімейтін гидрооксидтерге айналады. Ішекке түскен радионуклидтердің тек біраз мөлшері ғана ағзаға өте алады, ал көп мөлшері тікелей сыртқа бөлінеді. Радиоактивтік заттардың ас қорыту жүйесінде болған кезінде ішектерге сәулелену әсерін тигізеді.Альфа және бета бөлшектері ішектің қабырғаларын сәулелендіреді, ал гамма –кванты ішкі мүшелерге (негізінен құрсақ) және кеуде қуысындағы мүшелерге сәулелену әсерін тигізеді. Егер тамақпен және сумен радиоактивтік заттар түскенде сәулеленуді шығаратын бөлшектердің энергясы ішектің кейбір бөлігі көбірек сіңірсе, онда қарын – шек жолы қатерлі мұшеге айналады.

Тағамдық өнімдерге радиациялық бақылау жүргізу үшін келесі негізгі шаралар қолданылады:

Сынамаларды өлшеуге алғашқы дайындауға тағам дайындаудың бірінші кезеңіндегі тағамдық өнімдерді қарапайым өңдеу және өлшеу кюветаларында орналасатындай орташа қалыпқа келтіріп ,ұсақтау жатады: Сынамаларды өлшеуге алғашқы дайындауға тағам дайындаудың бірінші кезеңіндегі тағамдық өнімдерді қарапайым өңдеу және өлшеу кюветаларында орналасатындай орташа қалыпқа келтіріп ,ұсақтау жатады:

БҚО да 3 радиациялық дақты анықтауға :Қазтал,Орда,Бөрлі.Бұл аудандарда топырақ бетінен 1м биіктіктегі экспозициялық доза қуатына өлшеу жүргізілді. Топырақтың барлық үлгілерінде кадмий және СЭП-10 импульс анализаторы бар, қорғасынды германий-литийлі спектрометрде жүргізілді. Радионуклидті анықтау тиімділігі Еи-152 үлгісі бойынша бағаланады. Егер осы жердің топырағын құм, балшық ретінде құрылыс материалына қолданса, алдын-ала табиғи радионуклидтердің эффективті меншікті белсенділігі А эфф анықталады.

Қышқыл топырақтарда радионуклиттер өсімдіктерде көбірек жинақталады. Топырақтын қаншалық қышқылдығы аз болса, радиануклиттерді өсімдіктерге енуі соншалық төмен болады. Сондықтанда топырағына байланысты строций 90 мен цезий 137 өсімдіктерде 10-15 есе өзгеруі мүмкін. Тың аймақтарда, жайылым жерлерде, цезий 0-5 см аралық қабатта орналасады. Ал аударылған жерлерде цезий 132 беткі қабаттарында болады. Топырақтың белсенді ластану деңгейін табиғи радициялық фонның көрсеткіштерінен асу дәрежесі бойынша бағалайды. Радиациялық фоны табиғи көрсеткішінен аспайтын топырақ таза, қауіпсіз болып есептеледі. Салыстырмалы қауіпсіз топырақтың ластану деңгейі табиғи фоннан 1,5 еседен аспайды, ал аса қауіптісі – 3 есе және одан жоғары болады. Қышқыл топырақтарда радионуклиттер өсімдіктерде көбірек жинақталады. Топырақтын қаншалық қышқылдығы аз болса, радиануклиттерді өсімдіктерге енуі соншалық төмен болады. Сондықтанда топырағына байланысты строций 90 мен цезий 137 өсімдіктерде 10-15 есе өзгеруі мүмкін. Тың аймақтарда, жайылым жерлерде, цезий 0-5 см аралық қабатта орналасады. Ал аударылған жерлерде цезий 132 беткі қабаттарында болады. Топырақтың белсенді ластану деңгейін табиғи радициялық фонның көрсеткіштерінен асу дәрежесі бойынша бағалайды. Радиациялық фоны табиғи көрсеткішінен аспайтын топырақ таза, қауіпсіз болып есептеледі. Салыстырмалы қауіпсіз топырақтың ластану деңгейі табиғи фоннан 1,5 еседен аспайды, ал аса қауіптісі – 3 есе және одан жоғары болады. Топырақтың санитарлық жағдайының көрсеткіштерінің бірі термофилдердің титрі – органикалық ластаушылардың ыдырау және өзгеру үрдістеріне белсенді қатысатын микроорганизмдер болып табылады. Термофилдердің ең жоғары белсенділігі, олардың тіршілік үрдістері кезінде қалыптасатын, жоғары - 50-60ºС температура кезінде байқалады. Бұл жағдайларда органикалық заттардың ыдырауы мен патогенді микрофлораның жойылуы жылдамдайды. Термофилдерді өсіруге топырақтың ең аз мөлшері – титр неғұрлым төмен болса, топырақ соғұрлым қауіпті болып саналады. Термофилдер-титрі – термофильдерді өсіріп шығаруға болатын, топырақтың ең аз мөлшері - неғұрлым төмен болса, топырақ соғұрлым қауіпті болып саналады. Топырақтың радиациялық фонын анықтау да стационарлы радиометрлерді қолданамыз, ол учаскені пайдалану алдында сол жердің топырағының радиациялық фонын тексеріп, санитарлық талаптарға сай келгенде қолдануға рұқсат беріледі.

Қорытынды Жыл өткен сайын адамдардың радииоактивті сәулеленумен зақымдануы көбейе түсуде. Өйткені жыл сайын атом электр станциялары салынып, олар іске қосылып жатыр. Сондай-ақ неше түрлі тездеткіштер сыналып, атом бомбалары жарылып жатады. Олардан қаншама радиоактивті сәулелер бөлініп шығып, адамзат баласына неше түрлі зиян келтірді десеңізші. Сондықтан адамзат баласын  радиациядан қорғау осы кезде кезек күттірмейтін өзекті мәселеге айналып отыр. Адамдарды радияциядан қорғау – Қазақстан Республикасының алдында тұрған аса қүрделі мәселе. Қазақстан Республикасында адамдардың денсаулығына өте үлкен көңіл бөлінуде. Әсіресе экологиялық апатқа ұшыраған аймақтарда да тұратын халықтардың денсаулығы қатаң бақылауға алынған. Неше түрлі экологиялық проблеммалар, әсіресе радиациялық экология өз  тұрғысынан шешімдерін тапқан жоқ.

Пайдаланылған әдебиеттер «Радиация және өмір” З.Ж.Асқарова Алматы 2000 “Медициналық радиология” Ж.Әбдірахманов,С.Садықов Алмматы 2003 Info-health.com “Средства профилактики и лечения лучевых поражении” Васин М.Б. “Радиация туралы не білу керек?” Садықов С.С “Иондаушы сәуленің биологиялық және физикалық негіздері”. Алматы 2002   Жаханов А. Радиациялық экология : оқулық / А. Жаханов. — Алматы : Эверо, 2011. — 292 б.      www.kk.wikipedia.org – Ашық уикипедия