🗊Презентация Вирус геномы

Қарағанды Е.А Бөкетов атындағы университеті Орындаған:Ешбаева Балжан Тексерген:Шайбек А.Ж

Вирустар — өте үсақ тірі организмдер, олардың мөлшері 20-30 нм. аралығында өзгереді. Оларды жарық микроскопы көмегімен көру мүмкін емес. Вирустар кристалдана алуы мүмкін және өзінің метаболизмін іске асыра алмаса да, олар тірі организмдер қатарына енеді, өйткені бөтен клеткада көбеюге қабілеттілігі бар. Вирустардың құрылысы бактериялардан да қарапай-ым.  Вирустар — өте үсақ тірі организмдер, олардың мөлшері 20-30 нм. аралығында өзгереді. Оларды жарық микроскопы көмегімен көру мүмкін емес. Вирустар кристалдана алуы мүмкін және өзінің метаболизмін іске асыра алмаса да, олар тірі организмдер қатарына енеді, өйткені бөтен клеткада көбеюге қабілеттілігі бар. Вирустардың құрылысы бактериялардан да қарапай-ым. 

 1935 ж. В. Стенли вирустардың құрамына нуклеин қышқылдары және белоктар кіретінін көрсетті, яғни вирустар жоғары организмдердің (прокариоттар мен эукариоттардың) хромосомасын құрайтын заттардан құралған. Кейбір вирустарда (негізінен өсімдік) рибонуклеин қышқылы (РНҚ), ал басқаларында (оның ішіңде жануарлар мен бактериялардың көптеген вирустары) дезоксирибонуклеин қышқылы (ДНҚ) бар. Вирустардың нуклеин қышқылдары жалғыз немесе қос тізбекті, түзу немесе сақиналы болуы мүмкін.  1935 ж. В. Стенли вирустардың құрамына нуклеин қышқылдары және белоктар кіретінін көрсетті, яғни вирустар жоғары организмдердің (прокариоттар мен эукариоттардың) хромосомасын құрайтын заттардан құралған. Кейбір вирустарда (негізінен өсімдік) рибонуклеин қышқылы (РНҚ), ал басқаларында (оның ішіңде жануарлар мен бактериялардың көптеген вирустары) дезоксирибонуклеин қышқылы (ДНҚ) бар. Вирустардың нуклеин қышқылдары жалғыз немесе қос тізбекті, түзу немесе сақиналы болуы мүмкін.

Басқа барлың тірі организмдермен салыстырғанда вирустардың клеткалық құрылысы жоқ. Генетикалық зерттеулерде бактериофаг  Басқа барлың тірі организмдермен салыстырғанда вирустардың клеткалық құрылысы жоқ. Генетикалық зерттеулерде бактериофаг  немесе фаг деп аталатын бактерия вирустары жиі қолданылады. Бак-териофагтардың тез көбеюі тәулігінде бірінің артынан бірі екі ұрпаққа будандастыру жүргізуге мүмкіндік бе-реді. Дрозофилада мұндай будандастыру 3,5 аптаны, жүгеріде — ең аз дегенде бір жылды керек етеді

Вирулентті фагтар әр уақытта бактерияларды лизиске (ерітіп жіберуге) апарады, Вирулентті бактериофагтардың әдеттегі иесі — Escherichia coli, оның клеткалары фагтың жеті штаммасымен Ті-^Tz лизиске ұшырайды Вирулентті фагтар әр уақытта бактерияларды лизиске (ерітіп жіберуге) апарады, Вирулентті бактериофагтардың әдеттегі иесі — Escherichia coli, оның клеткалары фагтың жеті штаммасымен Ті-^Tz лизиске ұшырайды

Бактериофагтың клеткаға бекініп, оны_ ұшырауына дейінгі уақыт латентті кезең деп аталады. Ол шамамен жарты сағат уақытка созылады. Кейбір фагтар иесінің клеткасы ішіне енгеннен кейін репликацияланбайды, оның орнына олардың нуклеин қышқылы иесінің ДНҚ-сымен байланысады. Осында фаг ДНҚ-сы бірнеше үрпақтар кезеңінде иесінің ДНҚ-сымен бірге репликацияланады, бірақ клетканы лизиске түсірмеііді. Осыңдай фагтар орташа фаг деп аталады, ал мұндай фагтары бар бактериялар лизогенді деп саналады. Бактерия лизиске ұшырауы мүмкін, бірақ ол фагтың активтілігі басталғанша іске аспайды деп түсіну керек. Активтілігі жоқ фаг профаг немесе провирус деп аталады. Бактерия ДНҚ-сы мен профагтың бірігіп тіршілік ету процесі лизогения деп аталады. Бактериофагтың клеткаға бекініп, оны_ ұшырауына дейінгі уақыт латентті кезең деп аталады. Ол шамамен жарты сағат уақытка созылады. Кейбір фагтар иесінің клеткасы ішіне енгеннен кейін репликацияланбайды, оның орнына олардың нуклеин қышқылы иесінің ДНҚ-сымен байланысады. Осында фаг ДНҚ-сы бірнеше үрпақтар кезеңінде иесінің ДНҚ-сымен бірге репликацияланады, бірақ клетканы лизиске түсірмеііді. Осыңдай фагтар орташа фаг деп аталады, ал мұндай фагтары бар бактериялар лизогенді деп саналады. Бактерия лизиске ұшырауы мүмкін, бірақ ол фагтың активтілігі басталғанша іске аспайды деп түсіну керек. Активтілігі жоқ фаг профаг немесе провирус деп аталады. Бактерия ДНҚ-сы мен профагтың бірігіп тіршілік ету процесі лизогения деп аталады.

РНҚ-сы бар вирустардың бір тобыретровирустар деп аталады, олардың генетикалық материалының құрылысы мен қызметінің өзіндік ерекшелігі бар. Ретровирустар табиғатта кең тараған, бұларға тауық пен тышқанда лейкозды және адамда СПИД - ауруын қоздыратын вирустар жатады. Ретровирустар тек жануарлар клеткасына ғана жүға алады РНҚ-сы бар вирустардың бір тобыретровирустар деп аталады, олардың генетикалық материалының құрылысы мен қызметінің өзіндік ерекшелігі бар. Ретровирустар табиғатта кең тараған, бұларға тауық пен тышқанда лейкозды және адамда СПИД - ауруын қоздыратын вирустар жатады. Ретровирустар тек жануарлар клеткасына ғана жүға алады