🗊Презентация Философиялык терминдер

Философиялык Терминдер. Ell-2 Akylbek kyzy nargiza

Деизм. Деизм (лат. deus – кудай) – удаалаш эмес материализмдин өзгөчө формасы. Деисттер кудай бар экенине,кудай баарын жаратып жана ага закон бергенине ишенет ,бирок андан кийин ал законду четке чыгрып ал законго баш ийууго каршы чыгат.

Бул термин 1564-ж. христианчылыктын үчилтиктүү кудай тууралуу негизги диний догмасын четке кагуу менен өздөрүн динчил катары көрсөтүүгө далалаттанган антитринитарийлик социниандарды мүнөздөө үчүн алгачкы жолу колдонулган. Кийинчерээк деисттер өздөрүн "табигый диндин" жактоочуларыбыз деп атай баштаган. Мындай диндин негиздөөчүсү болуп 16-кылымдагы француз философу Ж. Боден эсептелет.

1624-ж. англиялык философ Э. Г. Чербери "Акыйкат тууралуу китеп" деп аталган эмгегинде "табигый диндин" төмөнкүдөй беш негизги жобосун белгилеген:

Маркстык адабиятта Деизм термини кудайга ишенген, бирок, дүйнөнү илимдин рационалдуу ыкмалары аркылуу түшүнүүгө умтулган философторду белгилөө үчүн колдонулган. Анын өкүлдөрү кудайды тааныганы менен анын функцияларын кескин төмөндөтүшүп, ал функцияларды материяны жаратууга жана материяга кыймылдын алгачкы импульсун берүүгө гана алып барып такашкан.

Материализм. Материализм (лат. materialis – заттык, заты) – материянын обьективдүүлүгүн, алгачкылыгын, түгөнгүстүгүн жана жок болбостугун таануучу негизги философиялык багыттардын бири, ал аң-сезимден сырткары жана көз карандысыз болот жана чындыктын алгачкы негизи катары чыгат. Материализм идеализмге карама-каршы. Мазмундуу конфронтация, алардын ортосундагы күрөш тарыхый-философиялык процесстин өзөгүн түзөт. Идеялык агым катары атериализм көп кырдуу

Материализм термини Готфрид Лейбниц тарабынан ачылган. Материализм термини Готфрид Лейбниц тарабынан ачылган. «Материалистер»- деген созду Эпикурду ачыктаган (салыштырган)

Материализмдин турлору:

Антропологиялык материализм. Антропологиялык материализм.

Эвгемери́зм. Евгемеризм – «Ыйык жазуу» деген китептин автору, Мессеналык Евгемердин (б. з. ч. 340–260-к. жакын) атынан алган.

Дин-эң байыркы падышаларды урматтоодон жана аларга сыйынуудан келип чыккан окуу. Евгемеризм ошондой эле мифтер менен ишенимдерди кудайлардын жана реалдуу тарыхый окуялардын чагылдырылышы деп түшүндүрөт. Ушул мааниде алып караганда Евгемеризм Грецияда б. з. ч. 5-кылымда эле мифтерди рационалдык сынга алуунун бир варианты катары пайда болгон; маселен гераклеялык Геродор Геракл жана аргонавттардын жүрүшү жөнүндөгү мифтерди эзелки мезгилдеги чыныгы жеңиштердин фантазия аркылуу сүрөттөлүшү деп түшүндүрүүгө аракеттенген. Дин-эң байыркы падышаларды урматтоодон жана аларга сыйынуудан келип чыккан окуу. Евгемеризм ошондой эле мифтер менен ишенимдерди кудайлардын жана реалдуу тарыхый окуялардын чагылдырылышы деп түшүндүрөт. Ушул мааниде алып караганда Евгемеризм Грецияда б. з. ч. 5-кылымда эле мифтерди рационалдык сынга алуунун бир варианты катары пайда болгон; маселен гераклеялык Геродор Геракл жана аргонавттардын жүрүшү жөнүндөгү мифтерди эзелки мезгилдеги чыныгы жеңиштердин фантазия аркылуу сүрөттөлүшү деп түшүндүрүүгө аракеттенген.

Евгемер алыстагы деңиздер боюнча саякаттар, бейиштин төрүндөй Панхея аралы, Панхеянын байыркы падышасы Зевстин жазгандары жөнүндө аңгеме жанрында баяндаган. Зевстин ал жазгандарында Панхеянын жасаган жакшылыктары үчүн урмат-сыйга бөлөнүп калышкан кубаттуу жана акылман падышалары Урандын, Крокос менен Зевс тууралуу баяндалган. Евгемер ошол падышалар адамдарды цивилизациянын жетишкендиктери менен кантип тааныштырганын жазып, Зевс ошол максатта жер жүзүн кантип кыдырып чыкканын сүрөттөп калтырган. Евгемер кудайлар менен баатырларга сыйынуу кандайча жаралгандыгын да ушундай эле жол менен түшүндүргөн. Евгемердин чыгармалары римдик акын Энний тарабынан латын тилине которулган. Евгемер алыстагы деңиздер боюнча саякаттар, бейиштин төрүндөй Панхея аралы, Панхеянын байыркы падышасы Зевстин жазгандары жөнүндө аңгеме жанрында баяндаган. Зевстин ал жазгандарында Панхеянын жасаган жакшылыктары үчүн урмат-сыйга бөлөнүп калышкан кубаттуу жана акылман падышалары Урандын, Крокос менен Зевс тууралуу баяндалган. Евгемер ошол падышалар адамдарды цивилизациянын жетишкендиктери менен кантип тааныштырганын жазып, Зевс ошол максатта жер жүзүн кантип кыдырып чыкканын сүрөттөп калтырган. Евгемер кудайлар менен баатырларга сыйынуу кандайча жаралгандыгын да ушундай эле жол менен түшүндүргөн. Евгемердин чыгармалары римдик акын Энний тарабынан латын тилине которулган.

Психологизм. Психологизм – адабият менен искусствонун негизги предмети болгон адамды, анын турмуштагы, жашоодогу жүрүш-турушун, татаал кулк-мүнөзүн адабиятта көрсөтүү. негизги эстетикалык принцип болуу менен Н. Г. Чернышевский айткандай, адабиятта “ар түрдүү багытта көрүнөт:

бирде мүнөздөрдү, кылык-жоруктарды сүрөттөөдө көрүнсө, экинчисинде коомдук мамилелердин жана турмуштук кагылыштардын мүнөздөргө тигил же бул даражада тийгизген таасиринде, үчүнчүсүндө сезим менен аракеттердин байланышында, төртүн-чүсүндө кумарданууларды анализдөөдө көрүнөт”.

Биздин адабиятта каармандардын ички дүйнөсүндөгү психологизмди ачып берүүнүн эки түрдүү принциби колдонулат. 1)Динамикалык принцип: мында каармандын иш-аракети, жүрүш-турушу автордук сүрөттөөлөрдө берилет; 2)Аналитикалык принцип: мүнөздүн психологиялык өсүп-өөрчүшү окурмандардын, көрүүчүлөрдүн көз алдында көрсөтүлөт. Мында каармандардын ички, тышкы монологдорунда, диалогдорунда көрүнөт, каарман өзү өз психологиясын ачып берет.