🗊Презентация ҚР және аймақтардағы ісік ауруларының құрылымы мен деңгейін салыстырмалы талдау

Жоспары Кіріспе Негізгі бөлім Дүниежүзілік қатерлі ісікке қарсы күрес күні Аурудың белгілері Қазақстандағы қатерлі ісік Қорытынды

Кіріспе Ісік (латынша-tumor,blastoma, грекше-neoplasma,орысша-опухоль)- тұтас ағзаның жүйкелік – эндокриндік реттеулеріне бағынбай,өз бетінше дербес өсетін,құрылымы мен қасиеттерінде шыққан тін жасушаларынан үлкен алшақ-тықтары бар, шексіз бөлініп көбейетін және жаңадан қабылдаған қасиеттерін туынды жасушаларына бере алатын, дерттік өзгерістерге ұшыраған жасушалар-дың тым артық өсіп-өніп кетуін айтады.          Ісіктер тек адамдарға ғана емес хайуанаттар дүниесінде, тіпті өсімдіктерде кездеседі. Ісіктер қазіргі таңда ауру адамдар өлімінің негізгі себебі ретінде екінші орында тұр. Адамдардың әрбір бесінші немесе алтыншысы осы қатерлі ісіктен өледі екен. Сол үшін ісіктердің пайда болу себептерін, оның таралу жолдарын, морфологиялық өзгешеліктерін білу және үйрену медицина тәжірибесі үшін өте маңызды мәселе. Ісіктерді зерттеумен онкология ғылымы шұғылданады. Бүгінгі таңда онкологиялық диспансерде шамамен 145 мың адам тіркеуде тұр. Алдыңғы жылы ауруға шалдыққан 32 мың адам анықталды. Әр жыл сайын ауру 700-ден 1200 адамға дейін өршіп отырады.

Дүниежүзілік қатерлі ісікке қарсы күрес күні 2-11 ақпанда Халықаралық обырға қарсы одақтың бастамасы мен Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының қолдауы бойынша Дүниежүзілік обырға қарсы күрес күні аталып өтеді. 2015 жылғы Дүниежүзілік обырға қарсы күрес күнінің ұраны – «Бұл қол жетерлік!». Дүниежүзілік күн мен онкүндіктің мақсаты – осы ғаламдық мәселеге халық пен жұмыспен қамтамасыз етушілердің назарын аудару; қазіргі уақытта онкологиялық аурудың қаншалықты қауіпті екендігі мен көп таралғандығы туралы ескерту; профилактикалық шаралар, онкологиялық ауруды ерте анықтау мен дер кезінде емдеу қажеттілігі туралы халықтың, жұмыспен қамтамасыз етушілердің және медициналық қызметкерлердің хабардарлығын арттыру.

Аурудың белгілері Аты жаман аурудың алғашқы белгілеріне төмендегі құбылыстар жатады: бүкіл ағзаның жалпы әлсіздігі • тәбеттің болмауы • ұйқының жоғалуы • шаршағандық • іштің қатуы • жүректің айнуы • ауыздың құрғақтануы • буындардағы, арқадағы,асқазандағы аурулар • бастың жиі айналуы • ұмытшақтық • есінен танып қалу • кенеттен салмақтың жоғалуы Көптеген адамдар бұл белгілерді әлсіздік пен шаршағандық деп ойлауы мүмкін. Бірақ, әрдайым денсаулыққа салғырт қарауға болмайтынын есте сақтаған жөн. Мұндай белгілердің бірнешеуі анықталған кезде дереу дәрігерге бару қажет.   Обырдың бірінші белгілері аурудың даму үрдісі ертеректе басталғанын білдіреді, ал бастың айналуы, салмақтың жоғалуы және белсенділіктің төмендеуі сырқаттың үшінші кезеңін бейнелейді. Бірінші белгілер пайда болған кезде уақытты кетірмей, міндетті түрде флюорография, рентген, УДЗ және эндоскопиялық зерттеу жасау қажет.

Тәуелсіздік жылдарында Қазақстанда қатерлі ісік ауруларынан болатын өлім-жітім 33%-ға төмендеді (1991 жылғы 100 мың тұрғынға шаққандағы 137,4 көрсеткішінен 2015 жылы 92-ге дейін). Тәуелсіздік жылдарында Қазақстанда қатерлі ісік ауруларынан болатын өлім-жітім 33%-ға төмендеді (1991 жылғы 100 мың тұрғынға шаққандағы 137,4 көрсеткішінен 2015 жылы 92-ге дейін). Бүгінгі таңда медицина саласындағы қатерлі ісік ауруын емдеу, диагностикалау мен оның профилактикасының заманауи тәсілдері пациенттің толыққанды, әсіресе, аурудың ерте кезеңінде  жазылып кетуін қамтамасыз етіп отыр. Қатерлі ісік ауруын алдын алу мен ерте диагностикалаудың тиімді тәсілі – ең алдымен халықты профлактикалық медициналық тексеруден өткізу болып табылады. Қазіргі таңда кезең-кезеңімен скринингтік бағдарламалар жатыр мойны, сүт бездері обырын, колоректальді обырды, асқазан мен өңеш, бауыр, қуықалды без обырларын анықтау бойынша жүргізіледі.   Осы уақытқа дейін медициналық кадрлардың біліктілігін арттыру мен оларды дайындауға зор көңіл бөлініп келді. Қазақ онкология және радиология ғылыми-зерттеу институты (әрі қарай - ҚазОРҒЗИ) жалпы практика дәрігерлері, учаскелік терапевтер мен педиатрлар үшін онкологиялық қырағылықты күшейту мен қатерлі обыр ауруларын ерте диагностикалау бойынша семинарлар өткізіп келеді. «Онкология», оның ішінде балалар онкологиясы, «сәулелік диагностика», «сәулелік терапия» мамандықтары бойынша резидентурада дайындау жүзеге асырылуда.

2011-2015 жж. «Саламатты Қазақстан» Мемлекеттік бағдарламасымен біріктірілген ҚР-дағы онкологиялық көмекті дамытудың 2012-2016 жылдарға арналған бағдарламасын жүзеге асыру аясында балалар онкологиясы мен гемотологиясы, клиникалық морфология мен онкоцитология, жоғары технологиялық сәулелік терапия, ядролық медицина, радиохирургия мен брахитерапия мамандары халықаралық үздік тәжірибені меңгеру мақсатында шетелге оқуға жіберілген болатын. Бұл Ресей, Латвия, Беларусь, Германия, Франция, Түркия, Чехия, Үндістан, Моңғолия, Хорватия, Словакия және т.б. сияқты елдер. Бірнеше рет шетелдік мамандар Қазақстанға да келген болатын 2011-2015 жж. «Саламатты Қазақстан» Мемлекеттік бағдарламасымен біріктірілген ҚР-дағы онкологиялық көмекті дамытудың 2012-2016 жылдарға арналған бағдарламасын жүзеге асыру аясында балалар онкологиясы мен гемотологиясы, клиникалық морфология мен онкоцитология, жоғары технологиялық сәулелік терапия, ядролық медицина, радиохирургия мен брахитерапия мамандары халықаралық үздік тәжірибені меңгеру мақсатында шетелге оқуға жіберілген болатын. Бұл Ресей, Латвия, Беларусь, Германия, Франция, Түркия, Чехия, Үндістан, Моңғолия, Хорватия, Словакия және т.б. сияқты елдер. Бірнеше рет шетелдік мамандар Қазақстанға да келген болатын Жоғарыда аталған бағдарламаның аясында аймақтардағы сырқаттанған адамдарға көмек көрсететін онкологиялық диспансерлер мен денсаулық сақтау ұйымдары заманауи құрылғылармен жабдықталған (компьютерлік және магнитті-резонанстық томографтар, сандық маммографтар мен рентген аппараттары). Астана, Алматы, Ақтөбе, Семей қалаларында радиациялық онкология жоғары технологиялық орталықтарын жабдықтау үшін заманауи радиологиялық құрылғылар сатып алынды (сызықтық үдеткіштер, компьютерлік томографтар). Бұл сәулелік терапияны заманауи деңгейде өткізуге мүмкіндік берді. Заманауи технологияларды енгізу жалғасып келеді. Өкпе, асқазан, өңеш пен колоректальді обырмен сырқаттанған пациенттерге жоғары мамандандырылған төменгі инвазивті эндоскопиялық хирургиялық көмек көрсетіледі. Жыл сайын стационарлық және амбулаторлық деңгейде дәрілермен қамтамасыз ету шығындарын өтеу онкологиялық аурулармен сырқаттанған адамдарды мамандандырылған емдеумен қамсыздандыру деңгейін ұлғайтуға мүмкіндік берді. Стационарды алмастыру технологияларды дамыту жоспарлы түрде жүзеге асырылып келеді. 

Қолайсыз жағдайлардың орын алуына мыналар себепші: Қолайсыз жағдайлардың орын алуына мыналар себепші: · Қатерлі ісік ауруларын ерте анықтау жөнінде тұрғындар түсінігінің төмендігі; · Мамандарға өте кеш қаралуы; · Қатерлі ісіктің дамуына әкелетін қауіп-қатер факторларының себептері: ұтымды тамақтанбау, дене белсенділігінің төмендігі, темекі шегу, ішімдікке салыну, нашақорлық; Негізі әр адам жылына бір рет денсаулығын тексеруден өткізіп тұрғаны жөн. Өкінішке орай халқымыз жайбасарлыққа салынып, дер кезінде көрінбеуінен ауруы асқынып, арты бақытсыз жағдайларға ұласып жатады. Өйткені ауру алғашында біліне қоймайды. Ісік әбден өсіп, айналасындағы ағзаларды қысып, ауруы жанына батқанда ғана қаралады. Егер ауру ерте, І-ІІ сатысында анықталса, 80 % айығып кетуге мүмкіндік бар. Сондықтан көзбен көріп, қолмен сипап анықтау әдісін әрбір адам қолданғаны жөн. Жасы 30-дан асқан әрбір адам тік ішегін, 40-тан асқан ер адамдар жылына бір рет­­ қуық асты және қалқанша безін, өңешін, асқазанын­, 35-тен асқан әйелдер 5 жылда бір рет жатыр мойнының ісігін, 40-50 жас аралығындағы әйел-аналар екі жылда бір рет сүт безін міндетті түрде тексертіп тұруы керек. Қатерлі ісік ауруларын зерттейтін Халықаралық агенттігінің мәліметі бойынша ұтымды тамақтанып, дене белсенділігімен айналысып, артық салмақпен күресіп, гепатитке қарсы және адам папиломмасы вирусына қарсы дер кезінде иммундау шараларын жасап, күн көзі астында жүру уақытын қысқартып, салауатты өмір салтын ұстанған жағдайда қатерлі ісік аурулары 30-40 % төмендейді екен.

Қорытынды Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың  Жолдауында онкологиялық диагноздан болатын өлім-жітімді азайту мәселесін алғашқы кезекке қойды. Қазіргі таңда жүзеге асырылып жатқан «Саламатты Қазақстан – 2011-2015» мемлекеттік бағдарламасы мен белгілі нысаналы топтарымыз Скринингтік тексерулерден өткізіліп тексергеннің арқасында онкологиялық жәрдемді дамыту бағдарламасы жасақталып, еліміз бойынша аталмыш дерттің саны азайғаны сөзсіз.   Әр адам өз денсаулығына үлкен жауапкершілікпен қарауы керек. Өзін-өзі күтіп, мезгілімен дұрыс тамақтанса, әрі ішімдік ішу мен шылым шегуден аулақ жүрсе, ондай адамға аурудың қай түрі де жоламайды. Ол үшін салауатты өмір сүру салтын сақтап, спортпен айналысуы керек. Бұл жөнінде атам қазақ «Ауырып ем іздегенше, ауырмайтын жол ізде» деп баяғыда-ақ айтып кеткен.  Біздің қазақ – денсаулығына немқұрайлы қарайтын халықтың бірі. Қатерлі ісік ауруына ұшырағанын сезіп тұрса да, дәрігерге олар ауруын әбден асқындырып алып барады. Сондықтан әр адам ауырып емес, ауырмай тұрып алдын ала дәрігерге қаралуы тиіс. Сонда ғана қоғам ауру-сырқаудан тазарып, салауатты өмір салтанат құрады.