🗊Презентация Spory, konflikty międzynarodowe i wojny. Studium przypadku - Sudan Południowy

Spory, konflikty międzynarodowe i wojny

Spory, konflikty międzynarodowe i wojny 1. Pojęcie i istota sporu międzynarodowego, konfliktu zbrojnego i wojny. 2. Klasyfikacje konfliktów zbrojnych i wojen. 3. Czynniki konfliktogenne. 4. Nowa jakość konfliktów zbrojnych w XXI wieku. 5. Konflikty surowcowe. 6. Studium przypadku – Sudan Południowy.

Spór – podstawą sporu jest sprzeczność interesów. Oznacza taki stan stosunków między partnerami na arenie międzynarodowej, który dowodzi braku możliwości pogodzenia interesów obu stron. Spory polityczne mają miejsce w sytuacji, gdy brakuje reguł prawnych, na podstawie których można by rozstrzygnąć dany problem międzynarodowy. Spory polityczne dotyczą zwykle żywotnych interesów państwa i występują wówczas, gdy państwa dążąc do osiągnięcia określonych celów politycznych, uzasadniają swe stanowisko, powołując się na argumenty pozaprawne, np. gospodarcze, historyczne. Natomiast spór prawny oznacza sytuację, w której strony opierają swoją argumentację na istniejących normach prawa międzynarodowego.

kryterium przedmiot sporu – spory odnoszące się do zaistnienia pewnego faktu, dotyczące danego terytorium lub określonych osób; kryterium kompetencyjne – spory, które ze swej istoty mogą zostać rozstrzygnięte w drodze kontaktów i ustaleń o charakterze międzynarodowym (np. spory dotyczące podziału wód terytorialnych), oraz spory, których rozwiązanie leży wyłącznie w gestii wewnętrznych organów państwa (np. spory dotyczące kwestii przestrzegania podstawowych praw i wolności); kryterium skutki sporów – spory zwykłe, niezagrażające utrzymaniu międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa oraz spory kwalifikowane, które stanowią już takie zagrożenie lub których dalsze trwanie może stanowić zagrożenie dla międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa; kryterium przestrzennego – spory międzynarodowe dzieli się na lokalne, regionalne oraz uniwersalne (globalne); kryterium organizacji środowiska międzynarodowego – spory dzieli się na wewnątrz-blokowe (prowadzone w ramach danego sojuszu polityczno-militarnego), peryferyjne (toczone poza obszarem tychże sojuszy) i międzyblokowe (ich stronami pozostają wrogie wobec siebie grupy państw).

Wojna – gwałtowny konflikt masowy, w którym dwie strony są zorganizowane według jakiegoś schematu/porządku i prowadzą planowe/celowe działania zbrojne, kierowane przez centrum dowodzenia. Konflikt zbrojny – obejmuje przejawy walki zbrojnej między państwami nawet wówczas, kiedy wojna nie zostanie wypowiedziana, jak również takie konflikty zbrojne, w których uczestniczą strony nieuznane za podmioty prawa międzynarodowego.

Rodzaje konfliktów zbrojnych 1) kryterium sprawiedliwości – wojna sprawiedliwa i niesprawiedliwa; 2) kryterium podmioty wojujące – konflikty międzypaństwowe/międzynarodowe i konflikty niepaństwowe; 3) kryterium cel działania stron konfliktu – wojna napastnicza (określoną mianem wojny zaborczej, kolonialnej czy imperialistycznej) i wojna obronna (obejmuje działania mające na celu odparcie przez państwo zewnętrznej agresji, wojny antykolonialne i narodowowyzwoleńcze); 4) kryterium legalności – wojny nielegalne, zabronione przez prawo międzynarodowe (obecnie są to wszystkie wojny) oraz legalne, stanowiące wyjątek od powyższej zasady, do tej grupy zalicza się: a) działania zbrojne wynikające z samoobrony indywidualnej lub zbiorowej, b) działania zbrojne prowadzone na podstawie decyzji Rady Bezpieczeństwa o zastosowaniu środków przymusu, c) wojny narodowowyzwoleńcze (co wynika z prawa narodów do samostanowienia zawartego w art. 1 i 55 Karty NZ); 5) kryterium motywacja walczących stron – konflikty religijne, etniczne, ideologiczne; 6) kryterium rodzaj użytej broni – konflikty toczone z użyciem broni konwencjonalnej i uzbrojenia niekonwencjalnego – broń abc; 7) kryterium teatr działań – wojna lądowa, morska, powietrzna.

Czynniki konfliktogenne czynnik ekonomiczny: wewnętrzne napięcia o charakterze gospodarczym, zewnętrzne uzależnienia i powiązania ekonomiczne oraz rywalizacja o miejsce w podziale pracy; czynnik polityczny: wewnętrzne napięcia społeczno-polityczne, podziały etniczne i konflikty narodowościowe, roszczenia terytorialne, istnienie zbrojnej opozycji oraz nienawiść i uprzedzenia narosłe przez dziesięciolecia; czynnik ideologiczny: uwarunkowania ustrojowe oraz religijne; czynnik historyczny: stanowi często pretekst do rozpoczęcia działań, a jednocześnie argument pozwalający wytłumaczyć własnemu społeczeństwu konieczność ponoszenia ofiar; czynnik rasowy: na ogół nie stanowi bezpośredniej przyczyny konfliktów, lecz służy eskalacji żądań i działań na obszarach, gdzie mamy do czynienia z segregacją rasową, powiązana z eksploatacją gospodarczą i politycznym podporządkowaniem

Nowa jakość konfliktów zbrojnych na pocz. XXI wieku. liczebna dominacja konfliktów wewnętrznych, w mniejszym lub większym stopniu umiędzynarodowionych, lokalny, względnie regionalny charakter, mają one naturę tzw. communal wars (wojen wspólnotowych), tzn. są spowodowane przez czynniki etniczne, narodowe, kulturowe lub religijne, na podstawie których uczestniczące w nich grupy społeczne określają swoją tożsamość, długotrwałe i trudne do rozwiązania, deinstytucjonalizacja, oznaczająca brak centralnej kontroli oraz reguł prowadzenia działań przez strony, różnorodność podmiotów walczących, daleko idąca brutalizacja konfliktów.

Specyfika „nowych wojen” tkwi w trzech powiązanych ze sobą procesach: prywatyzacji (odpaństwowieniu) działań wojennych, asymetryzacji przemocy, czyli sytuacji w której walczą ze sobą nierówni przeciwnicy; określone formy stosowania przemocy stanowiące do tej pory podrzędne elementy taktyczne strategii militarnej – np. wojna partyzancka – teraz uzyskują istotne znaczenie strategiczne; autonomizacji form przemocy – armie regularne tracą kontrolę nad przebiegiem działań zbrojnych, a przypada ona w dużej mierze podmiotom stosującym przemoc, którym obca jest wojna rozumiana jako rywalizacja między dwoma równorzędnymi przeciwnikami.