🗊Презентация Вирустар генетикасы. Вирустық геномның ұйымдасуы. Вирустық геномдардың репликациясы

Вирустар генетикасы. Вирустық геномның ұйымдасуы. Вирустық геномдардың репликациясы. Орындаған: Байсатан Д.Д, Бекен А.Н Тобы: МБТ 13-03 Тексерген: Абдиева Г.Ж

Кіріспе Кіріспе Негізгі бөлім Вирустарға сипаттама Вирустардың түрлері, құрылысы және құрылымы ДНҚ-лы және РНҚ-лы вирустар Қорытынды Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе Вирус (лат. vīrus — «у») – тірі организмдердің ішіндегі клеткасыз  тіршілік иесі. Олар рибонуклеин қышқылынан немесе дезоксирибонуклеин қышқылынан құралған нуклеопротеидтерден, сондай-ақ ферментті нәруызбен қапталған қабықшадан –кабсидтерден тұрады. Бұл қабықша вирустың құрамындағы нуклеин қышқылдарын сыртқы ортаның қолайсыз жағдайларынан корғайды. Кейбір вирустардың құрамында нуклеин қышқылдарынан басқа көмірсулар, май текті заттар, биотин (Н витамині) және мыс молекулалары кездеседі.

Вирустар 2 түрлі формада тіршілік етеді:

Вирустарды құрылымына қарай 2-ге бөледі: Жай – нуклеокапсидтің сыртында қосымша қабат болмайтын вирустар жатады. Жай вирустар химиялық табиғаты нуклеопротеиндер болып табылады. Мысалы, темекі теңбілі вирусы, сүйел вирусы және аденовирустар. Күрделі – нуклеокапсидті жауып жатқан қосымша суперкапсид деп аталатын қабат болады. Бұл қабат липопротеинді немесе белокты, яғни мұндай вирустарда қосымша химиялық компоненттер – липидтер, көмірсулар болады.

Вирустардың құрылысы Вирустық бөлшек – нуклеин қышқылының бір клеткадан екінші клеткаға тасымалдануға қабілетті құрылым. Вирион – жеке бүтін вирустық бөлшек. Жалпы барлық вирустар біркелкі принцип бойынша құралған – олар белоктық қабат капсидтен қоршалған, нуклеин қышқылынан тұрады. Нуклеин қышқылы вириондардың ортасында орналасады, вирусты информацияға жауап беретін вирус геномы болып табылады. Капсид – нуклеин қышқылымен комплекс түзетін белоктық қапшық. Нуклеокапсид – нуклеин қышқылы мен белоктан тұратын комплекс.

Симметрияның спираль тәрізді немесе бұрама түрі. Мүндай жағдайда ақуыз молекулалары нуклеин қышқылының ұзын бойына оралып спираль сияқты орналасады. Айтылған симметрия вирустарға түтікшеге ұқсас пішін береді. Айта кететін бір жағдай, мұндай вирустардың ақуыздарының өзара белгілі бір қалыппен жиналу ерекшелігі бар, соның арқасында біркелкі полипептид тізбегінен дұрыс орналасқан капсид пайда болады. Бұл жаналықты бірінші рет 50-ші жылдары темекі ауруының вирусын зерттеген ғалымдар Шрамм мен Френкель-Конрат ашты. Осындай орналасу ерекшеліктері генетикалық материалдың аса үнеміді жұмсалуына мүмкіндік береді. Мысалы, спираль тәрізді симмерия темекі вирус, құтыру вирус, парамикса вирусына тән. Симметрияның спираль тәрізді немесе бұрама түрі. Мүндай жағдайда ақуыз молекулалары нуклеин қышқылының ұзын бойына оралып спираль сияқты орналасады. Айтылған симметрия вирустарға түтікшеге ұқсас пішін береді. Айта кететін бір жағдай, мұндай вирустардың ақуыздарының өзара белгілі бір қалыппен жиналу ерекшелігі бар, соның арқасында біркелкі полипептид тізбегінен дұрыс орналасқан капсид пайда болады. Бұл жаналықты бірінші рет 50-ші жылдары темекі ауруының вирусын зерттеген ғалымдар Шрамм мен Френкель-Конрат ашты. Осындай орналасу ерекшеліктері генетикалық материалдың аса үнеміді жұмсалуына мүмкіндік береді. Мысалы, спираль тәрізді симмерия темекі вирус, құтыру вирус, парамикса вирусына тән.

Куб тәрізді немесе икосаэдралық симметрия. Бұл симметрияның құрамы 20 қырлы көпбұрышқа ұқсайды, яғни өзара бірдей 20 үшбұрыштан тұрады. Әрбір үшбұрыштың қабырғасы, төбесі және қыры бар. Капсомер-лер екіден (димер), үштен (тример), төрттен (квадример), бестен (иентамер), алтыдан (гексомер) өзара бірігіп вирусқа белгілі бір пішін береді, вирустар осыған сәйкес әр түрлі болады. Куб тәрізді симметриядан туратын вирустардың көбінің сыртқы қабықшасы жоқ (оларға иридовирустар, аденовирустар, паповавирустар, реовирустар, калицивирустар, пикорнавирустар, парвовирустар жатады). Куб тәрізді немесе икосаэдралық симметрия. Бұл симметрияның құрамы 20 қырлы көпбұрышқа ұқсайды, яғни өзара бірдей 20 үшбұрыштан тұрады. Әрбір үшбұрыштың қабырғасы, төбесі және қыры бар. Капсомер-лер екіден (димер), үштен (тример), төрттен (квадример), бестен (иентамер), алтыдан (гексомер) өзара бірігіп вирусқа белгілі бір пішін береді, вирустар осыған сәйкес әр түрлі болады. Куб тәрізді симметриядан туратын вирустардың көбінің сыртқы қабықшасы жоқ (оларға иридовирустар, аденовирустар, паповавирустар, реовирустар, калицивирустар, пикорнавирустар, парвовирустар жатады).

Ретровирустар геномы  Ретровирустардың геномы бірдей екі РНҚ молекулаларынан тұрады. Вирустық геномдардың репликациясы бір -бірімен ерекшеленетін құрамдардан тұрады: Екі жіпшелі ДНҚ Бір жіпшелі ДНҚ Оң бір жіпшелі РНҚ Теріс бір жіпшелі РНҚ Екі жіпшелі РНҚ ұқсас оң жіпшелі РНҚ

Пайдаланылған әдебиеттер: