🗊Презентация Гормондар, жіктелуі, түрлері, физиологиялық рөлдері орындағандар

СӨЖ-7 ТАҚЫРЫБЫ: Гормондар, жіктелуі, түрлері, физиологиялық рөлдері орындағандар: Әділова А. Бектурган Ф. Дуйсенгалиева Д. Есетқызы Ғ. Самат Д. Тексерген: Жүнісжан А.Ж.

Жоспары: I.Кіріспе II.Негізгі бөлім 2.1Гормондардың ашылу тарихы 2.2 Гормондардың жіктелуі 2.3 Өсімдік гормондары III.Қорытынды

КІРІСПЕ Денеде жүйкеден басқа,сонымен қатар,жалпы тәннің қызметін дұрыс жүргізіп отыратын,биологиялық әрекетшіл заттар жасап шығаратын арнаулы мүшелер -бездер де бар. Бездердің екі түрі белгілі.Олардың біреуінің өзегі бар,сол арқылы заттар дененің,мүшелердің қуысына немесе терінің бетіне бөлініп шығады.Олар сыртқы секреция безі немесе эндогендік бездер деп аталады.Жас,тер,сілекей,қарын бездері және т.б.сыртқы секреция бездері болып табылады. Арнаулы өзектері жоқ және ағып өтетін қанға заттар бөліп шығаратын бездер ішкі секреция безі деп аталады.Гректің “endo” -ішкі,”crino”-шығару,бөлу деген сөзінен шыққан.Жыныс бездері,ұйқы безі,мидың қосымша безі,бүйрек бездері,қалқан безі және басқа бездер ішкі секреция бездеріне жатады.Олвр өздерінің шығаратын уытын (секрециясын) белгілі бір орынға шығармай,бірден жалпы қан саласына құйып, сол арқылы бүкіл денеге таратып отырады.Мұндай бездердің ғылым тілінде ішкі секреция бездері деп аталуы сондықтан. Осы бездердің ішінде түзілетін биологиялық әрекетшіл заттарды гормон деп атайды.

Гормондар деп биологиялық әрекетшіл заттарды,ағзадағы метаболизм,зат алмасу сарынын үдететін,өсу,көбею қарқынын,сол сияқты алуан түрлі т.б. маңызды функцияларды реттеушілерді айтады.Олар ағза қызметін күшейтеді,қоздырады немесе әлсіретеді,тежейді.Бұл заттар жасушалардың,ұлпалардың,ағзалардың,ағза жүйесінің әрекетін басқарады.Ішкі секреция бездерінің барлығы өзара үйлесімді жұмыс істейді.Гормондар әртүрлі биологиялық механизмдердің химиялық қатысындағы үйлесімділігін (гормониясын) сақтап қалуға арналған.Гректің “ hormao”-қозу,қоздыру,әсерлену,жаңалану мағынасындағы сөзінен шыққан.Оны ғылыми ұғым ретінде 1904 жылы У.Бэйлисс пен Э.Стерлинг енгізген.

Эндокрин бездерінің құрылымы мен қызметін,одан бөлініп шығатын секреттерді және зат алмасуда гормондардың реттегіш механизмдерін зерттейтін биохимияның тарауын эндокринология деп атайды.Эндокринологияның негізін салушы-француз ғалымы Броун-Секар.

Гормондардың жіктелуі Химиялық табиғатына қарай гормондар 4 топқа бөлінеді: 1.Белоктік немесе пептидтік гормондар (инсулин,гипофиз,гипоталамус,қалқанша маңындағы без гормондары;) 2.Тироксин,адреналин,норадреналин,т.с.с. амин қышқылдарының туындысы болып келетін гормондар; 3.Стероидтық:жыныс бездерінің гормоны,бүйрек безі гормоны,т.б.; 4.Жергілікті әсер ететін гормондар (гормон тәрізді заттар):полиқанықпаған май қышөылдарының туындысы-простагландиндер. Гормондардың түзілетін орындарына байланысты жіктелуі өте кең таралып кеткен жіктелу болғандықтан,оның жеке өкілдерінің зат алмасудағы қызметіне сол тұрғыдан тоқтап өтеміз.

ӨСІМДІКТЕРДЕ БОЛАТЫН АМИН ҚЫШҚЫЛДАРЫ ГОРМОНДАР ТҮЗУГЕ ҚАТЫСАДЫ. ТҮРЛІ ЗЕРТТЕУЛЕРДЕ ТРИПТОФАННЫҢ ӨЗГЕРІСТЕРГЕ ҰШЫРАУЫ БАРЫСЫНДА ӨСІМДІКТЕР АҒЗАСЫНДА НИКОТИН ҚЫШҚЫЛЫ ТҮЗІЛУІ МҮМКІН. ТРИПТОФАННЫҢ ХИМИЯЛЫҚ ЖОЛМЕН НИКОТИН ҚЫШҚЫЛЫНА АЙНАЛУЫ ЖАНУАРЛАР АҒЗАСЫНДА ДӘЛЕЛДЕНГЕН. АЛҒАШҚЫ РЕТ ӨСІМДІКТІҢ ӨСУІНЕ ҚОРЕКТІК ҚОСЫЛЫСТАРДАН БАСҚА ФИЗИОЛОГИЯЛЫҚ БЕЛСЕНДІ ЗАТТАРДЫҢ ҚАЖЕТТІЛІГІ ӨСІМДІКТЕН БӨЛІНІП АЛЫНҒАН ТАМЫР ҰШЫН ҚОЛДАН ДАЙЫНДАЛҒАН , СТЕРИЛДЕНГЕН ҚОРЕКТІК ҚОСПАДА ӨСІРУ НӘТИЖЕСІНДЕ АНЫҚТАЛДЫ.

Қорытынды Денеде жүйкеден басқа, сонымен қатар, жалпы тәннің қызметін дұрыс жүргізіп отыратын, биологиялық әрекетшіл заттар жасап шығаратын арнаулы мүшелер – бездер да бар. Бездердің екі түрі белгілі. Арнаулы өзектері жоқ және ағып өтетін қанға заттар бөліп шығаратын бездер ішкі секреция безі деп аталады. Осы бездердің ішінде түзілетін биологиялық әрекетшіл заттарды гормон деп атайды. Гормондар деп биологиялық әрекетшіл заттарды, организмдегі метаболизм, зат алмасу сарынын үдететін, өсу, көбею, қарқынын, сол сияқты алуан түрлі т.б. маңызды функцияларды реттеушілерді айтады. Гормондардың әсер ету механизмі плазмалық мембранамен байланысқан рецепторлармен / аденилатциклаза ферментімен / өзара әрекеттесуден басталады. Гормондардың өзі клеткаға енбейді, бірақ аденилатциклаза ферментіне қолайлы жағдай туғызу жолымен, яғни оны активтендіру арқылы, әрекет етеді. Осының нәтижесінде, клеткадағы цАМФ мөлшері көбейеді, оны екінші қатардағы реттегіш деп атайды.