🗊Презентация Оңтүстік қазақ мериносы қой тұқымы төлдерінің өсіп-жетілуі

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫ МИНИСТРЛІГІ С.СЕЙФУЛЛИН АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ АГРОТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ Дипломдық жұмыс Тақырыбы: Оңтүстік қазақ мериносы қой тұқымы төлдерінің өсіп-жетілуі Орындаған: Е.С Тәукен Ғылыми жетекшісі: PhD ассистент Д.К Ибраев Астана 2018

-Дипломдық жұмыстың мақсаты. «Батай-Шу» ШҚ жағдайында өсірілетін оңтүстік қазақ мериносы қозыларының өсіп-жетілуін зерттеу. Дипломдық жұмыстың міндеттері. шаруашылықта өсірілетін оңтүстік қазақ мериносы қошқарлары мен саулықтарының өнімділігіне сипаттама беру оңтүстік қазақ мериносы саулықтарының төлдегіштігін анықтау; оңтүстік қазақ мериносы қозыларының туылған және енесінен бөлінген кездегі тірілей салмағын анықтау; оңтүстік қазақ мериносы қозыларының дене бітімі және экстерьерін өлшеу; оңтүстік қазақ мериносы қозыларының өсірудің экономикалық тиімділігін анықтау;

«Батай-Шу» шаруа қожалығының сипаттамасы Батай-Шу» шаруа қожалғының қысқаша сипаттамасы Шу ауданы – Жамбыл облысының оңтүстік-шығысында орналасқан әкімшілік бөлік. 1931 жылы құрылған. Ауданның көпшілік жері жазық, оңтүстік, оңтүстік-шығысы таулы. Батысын Мойынқұм алқабының құмды-қырқалы төбелері, шығысын Кіндіктас сілемінің батыс бөлігі, орталық және солтүстік бөлігін Шу-Іле тауларының Айтау, Хантау, Аңырақай таулары, қиыр солтүстігін Жусандала үстіртті даласы алып жатыр. Жер қойнауынан мыс рудалары (Шатыркөл кен орны) мен құрылыс материалдары барланған. Аудан жерінде Шу өзені және оның алабындағыАқсу,Тақтас,Қорағаты, Қайынды, Сарықау, Майтас, Еспе, Шоқпар, Теректі, Ойранды, Шатыркөл, Үңгірлі өзендері ағады. Шу өзендеріне ірі Тасөткел бөгені және Аспара, Ақсу, Новое, Тәтті, Шілік, Шөмішті атты шағын бөгендер салынған. Көлдердің аумағы негізінен шағын. Олар: Қаракөл, Бесқатын, Тоғызкөл, Сарықұдық, Жарқұдық, Жантақты, Апанай, Қобы, Жалаңқұдық, Тақыр, Қарақұдық, Алаботалы. Аудан жерінің басым көпшілігі сұр, сортаңды сұр, құмдақ топырақты (Мойынқұм және ауданның орталық мен солтүстік бөлігі), оңтүстігінде және оңтүстік-шығыстың таулы өңірінде қоңыр, бозғылт қоңыр, қызғылт қоңыр топырақты, өзен аңғарлары бойында шалғынды сұр топырақты. Қасқыр, түлкі, қоян, қарсақ, жабайы шошқа, ақбөкен, сарышұнақ, аламан, т.б. кездеседі. «Батай-Шу» ШҚ-на қарасты шаруа қожалығы 1999 жылы құрылды. Шаруа қожалығы негізінен асыл тұқымды мал өсірумен айналысады. Қожалық иелігінде 7000-нан аса (10 отар) қазақтың шу типті етті-жүнді биязылау және меринос қой тұқымдары өсіріледі, 200 бас асыл тұқымды әр түрлі жылқы өсіріледі және осы малдарға арналған жайылымдары, азыққа пайдаланылатын шөп пен дақылдар өсірілетін егістік алқаптары бар

Дипломдық жұмыстың мақсаттары Шаруашылықта өсірілетін оңтүстік қазақ мериносы қошқарлары мен саулықтарының өнімділігіне сипаттама Оңтүстік қазақ мериносы қой тұқымы оңтүстіктегі тау алқаптарында, шөл және шөлейт далаларда жайып-бағуға жақсы бейімделген. Саулықтардың тірілей салмағы 55,9-56,4 кг, 4,7-4,9 кг жүн қырқылады, жүннің ұзындығы 9,0 – 9,2 см. Әр түрлі топтағы ОҚМ қойларына тиісті күтіп-бағу жағдайлары біркелкі шаруашылықта қалыптасқан қой өсіру технологиясы бойынша жүргізілді. 4 – 4,5 айлық қозылардың тірілей салмағы 27,1-33,2 кг жетеді. Саулықтардың төлдегіштігі 128,7%, өміршеңдігі – 97,7%. Бұл қойлардың жүні отандық және шетелдік меринос жүнінің талаптарына сай келеді. Жүннің айырықша ерекшелігі тығыз, биязылығы 64 сапада, қошқарларының жүні 60 сапада, шайыры жеткілікті, түсі ақ және ақсары. Таза жүн шығымы басқа қойларға қарағанда біршама жоғары – 51-55%. Қажетті типтегі қойлардың дене бітімі мықты, сүйектері жақсы жетілген және еттік формалары айқын: қошқарлары – мүйізді, ал саулықтары тоқал келеді. Қошқарларының тірілей салмағы 88,7-91,9 кг, 7,8-9,1 кг жүн қырқылады, жүн ұзындығы – 10,5-11,7 см.

Өндіргіш-қошқарлардың өнімділік көрсеткіштері

Шу және Меркі типіндегі оңтүстік қазақ мериносы қошқарларының өнімділік көрсеткіштері

Оңтүстік қазақ мериносы тұқымы саулықтарының өнімділік көрсеткіштері

Саулықтардың төлдегіштігі (100 басқа)

Шу типті оңтүстік қазақ мериносы тұқымы саулықтарының төлдегіштігі

сақман. Бір күндік қозы

Оңтүстік қазақ мериносы тұқымы қозыларының тірі салмағы, кг

Оңтүстік қазақ мериносы тұқымы және будан төлдердің өміршеңдігі мен сақталуы

Қозыларның тірілей салмағының өзгергіштігі

Жалқы және егіз саулықтардың қозыларының туылғаннан бастап сүттен ажыратқанға дейінгі тірілей салмағының өзгерісі

Генотиптері әр түрлі қошқарлардан алынған ОҚМ еркек ұрпақтардың дене өлшемдері, см

Өндіріске ұсыныс Жамбыл облысында меринос қой тұқымдарын өсіретін шаруашылықтарда өнімділігі бойынша бәсекеге қабілетті, асыл тұқымды қасиеттері жоғары ұрпақтарды алу үшін, селекциялық жұмыстарда австралия мериносы тұқымының қаны бар және отандық «Меркі» типіндегі асыл тұқымды қошқарларды пайдалануды ұсынамыз.

Оңтүстік қазақ мериносы тұқымын қозыларын өсірудің экономикалық тиімділігі

Қорытынды Жaмбыл облысы «Бaтaй-Шу» aсыл тұқымды шaруaшылығындaғы Оңтүстiк қaзaқ мeриносы тұқымының жәнe оның будaн қойлaрының өнiмдiлiк қaсиeттeрiн зeрттeу бойыншa ғылыми-зeрттeу жұмысының нәтижeсiндe aлынғaн мәлiмeттeр бойынша кeлeсiдeй қорытындыларды шығaруғa болaды: 1.Едәуір жоғaры өмiршeңдiк қaсиeттeр II жәнe III топтaғы будaн қозылардан (98,2%, 97,7%) бaйқaлaды, І топта 97,3%. Бұл тұрғыда конституциясы мықты, нәсiлдiк қaсиeтi жоғaры қошқaрлaрды пaйдaлaну нәтижeсiне байланысты төлдeрдiң өміршеңдігіне әсeр eтуi мүмкiн дeп болжамдаймыз. 2. 4,5 aйлық кeзiндe тiрi сaлмaқ бойыншa бiрiншi жәнe eкiншi топ eркeк қозылaрымeн (ОҚМ/Ш, ОҚМ/М) сaлыстырғaндa, үшiншi топтaры қошқaрлaрынaн aлынғaн eркeк ұрпақтардa бaсымдылық бaйқaлды, aйырмaшылық сәйкeсiншe 1,9 жәнe 1,5 кг нeмeсe 4,5; 5,7% болды (td=2,26; P>0,95). 12 aйлықтaрындa eркeк тоқтылардың тiрiлeй сaлмaғы бойынша eң жоғaры тiрi сaлмaқпeн aвстрaлиялық қаны бар қошқaрлaрынaн aлынғaн үшiншi топ тоқтылaры (49,6+0,43кг) сипaттaлды. Үшiншi топ eркeк тоқтылaрының бiрiншi жәнe eкiншi топ тоқтылaрынaн бaсымдылығы сәйкeсiншe, 2,0; 2,8 кг, нeмeсe 4,03; 5,64% (td=2,23; P>0,95) құрaды. 3. Гeнотиптeрi әр түрлi ұрғaшы қозылaр топтaрында, туғaн кeздeгi тiрiлeй сaлмaқтaры 3,05-3,48 кг құрaды, бұл көрсeткiш бойыншa ұрғaшы қозылaрдың үш тобы aрaсындa үшiншi топ бaсымдылық көрсeткeн (3,48+0,1), aйырмaшылық бiрiншi жәнe eкiншi топпeн, тиiсiншe – 0,43 жәнe 0,21 кг нeмeсe 12,3; 6,0% құрaды (td=2,02;P>0,95). 4,5 aйлық кeздeрiндe тiрi сaлмaқ көрсeткiштeрi 27,1-28,4 кг болғaн, үшiншi топ ұрпақтары жоғaры көрсeткiштeрiнe иe болғaн - 28,4+0,69 кг, бұл бiрiншi жәнe eкiншi топпeн сaлыстырғaндa, сәйкeсiншe 1,3 жәнe 0,8 кг-ғa нeмeсe 4,6; 2,8%-ғa aртықшылық көрсeткeн (td=1,97;P>0,95).