🗊Презентация Ընդհանուր պատկերացումներ տնտեսության մասին

Թեմա 1 Տնտեսագիտության տեսության առարկան և ուսումնասիրության մեթոդները

Հարց 1. Ընդհանուր պատկերացումներ տնտեսության մասին

Մեզ շրջապատող բնությունը բարդ է ու բազմաբնույթ: Այդ բազմազանության համակարգում է գործում մարդը՝ օժտված գիտակցված և նպատակաուղղված գործունեություն իրականացնելու ընդունակությամբ: Մեզ շրջապատող բնությունը բարդ է ու բազմաբնույթ: Այդ բազմազանության համակարգում է գործում մարդը՝ օժտված գիտակցված և նպատակաուղղված գործունեություն իրականացնելու ընդունակությամբ:

Իր գոյությունը պահպա- նելու անհրաժեշտությունից ելնելով, մարդը ջանքեր է գործադրել՝ աշխատել է, և դա նրա գոյատևման ելակե- տային պայմանն է ու գլխա- վոր առանձնահատկությունը: Իր գոյությունը պահպա- նելու անհրաժեշտությունից ելնելով, մարդը ջանքեր է գործադրել՝ աշխատել է, և դա նրա գոյատևման ելակե- տային պայմանն է ու գլխա- վոր առանձնահատկությունը:

Մարդու տնտեսական գործու- նեության հիմքում ընկած է նրա պահանջ­մունքների բավարար- ման անհարժեշտությունը։ «Պատմության ամբողջ ընթացքի վերլուծությունն ապացուցում է, որ մարդկանց գործունեությունը բխում է նրանց պահանջմունք- ներից, կրքերից, և միայն դրանք են կարևոր դեր խաղում Մարդու տնտեսական գործու- նեության հիմքում ընկած է նրա պահանջ­մունքների բավարար- ման անհարժեշտությունը։ «Պատմության ամբողջ ընթացքի վերլուծությունն ապացուցում է, որ մարդկանց գործունեությունը բխում է նրանց պահանջմունք- ներից, կրքերից, և միայն դրանք են կարևոր դեր խաղում

Իրենց պահանջմունքների բավա- րարման նպատակով մարդիկ կազմակերպում են բարիքների արտադրություն։ Արտադրությունը մարդկանց նպատակասլաց գործու- նեությունն է, որն ուղղված է նրանց պահանջմունքների բավարարմանը։ Մարդու պահանջմունքները բազմա- բնույթ են. սնունդ, հագուստ, բնակարան, փոխադրամիջոց, տար- բեր տեսակի ծառայություններ, կրթություն, առողջապահություն և այլն։ Իրենց պահանջմունքների բավա- րարման նպատակով մարդիկ կազմակերպում են բարիքների արտադրություն։ Արտադրությունը մարդկանց նպատակասլաց գործու- նեությունն է, որն ուղղված է նրանց պահանջմունքների բավարարմանը։ Մարդու պահանջմունքները բազմա- բնույթ են. սնունդ, հագուստ, բնակարան, փոխադրամիջոց, տար- բեր տեսակի ծառայություններ, կրթություն, առողջապահություն և այլն։

Բարիքների արտադրությունը հնարավոր է իրականացնել համապա­տասխան ռեսուրսների առկայության դեպքում։ Ռեսուրսները արտադրական նշանակության միջոցներ են, որոնք տրվում են բնության կամ ստեղծվում են մարդու կողմից։ Բարիքների արտադրությունը հնարավոր է իրականացնել համապա­տասխան ռեսուրսների առկայության դեպքում։ Ռեսուրսները արտադրական նշանակության միջոցներ են, որոնք տրվում են բնության կամ ստեղծվում են մարդու կողմից։

Ռեսուրս են համարվում հողը, օգտակար հանածոները, գազը, նավթը, անտառը, ջուրը, բուսական և կենդանական աշխարհը, ինչպես նաև մարդու ստեղծած մեքենաները, սարքավորումները, գիտատեխ-իկական նորույթներն ու հայտնագործությունները, շենքերն ու կառույցները և այլն։ Ռեսուրս են համարվում հողը, օգտակար հանածոները, գազը, նավթը, անտառը, ջուրը, բուսական և կենդանական աշխարհը, ինչպես նաև մարդու ստեղծած մեքենաները, սարքավորումները, գիտատեխ-իկական նորույթներն ու հայտնագործությունները, շենքերն ու կառույցները և այլն։

Այս հանգամանքը ստիպում է մարդուն գործել ռացիոնալ. Այս հանգամանքը ստիպում է մարդուն գործել ռացիոնալ. Հասնել առավելագույն արդյունքի սահմանափակ ռեսուրսների հնարավոր նվազագույն ծախսերով:

Մարդու ռացիոնալ վարքագիծը բխում է ռեսուրսների արդյու- նավետ օգտագործման անհրա- ժեշտությունից։ Այլ կերպ ասած՝ ռացիոնալ վարքագծի հիմքում ընկած է սահմանափակ ռեսուրսների արդյունավետ օգտագործման, այսինքն՝ նվա- զագույն ծախսերով առա- վելագույն արդյունքի ապահո- վումը։ Մարդու ռացիոնալ վարքագիծը բխում է ռեսուրսների արդյու- նավետ օգտագործման անհրա- ժեշտությունից։ Այլ կերպ ասած՝ ռացիոնալ վարքագծի հիմքում ընկած է սահմանափակ ռեսուրսների արդյունավետ օգտագործման, այսինքն՝ նվա- զագույն ծախսերով առա- վելագույն արդյունքի ապահո- վումը։

Հարց 2. Տնտեսագիտության տեսության առարկան

Բնական գիտությունները Բնական գիտությունները հետազոտում են բնության ու տեխնիկայի զարգացման օրենքներն ու օրինաչափությունները. մաթեմաթիկա, ֆիզիկա, կենսաբանություն, քիմիա, երկրաբանություն, աստղագիտություն, աշխարհագրություն և այլն

Հասարակական գիտությունները ուսումնասիրում են հասարակության զարգացման օրենքներն ու օրինաչափությունները, հասարակական հարաբերությունների համակարգը

Տնտեսագիտության տեսությունը հասարակական գիտություն է, քանի որ ուսումնասիրում է հասարակական հարաբերությունների տնտեսական կողմը: Տնտեսագիտության տեսությունը հասարակական գիտություն է, քանի որ ուսումնասիրում է հասարակական հարաբերությունների տնտեսական կողմը:

Տեսագիտության տեսության ձևավորումը կապված է ֆրանսիացի տնտեսագետ Անտուան դե Մոնկրետիենի «Քաղաքատնտեսության տրակտատ» /1615 թ./ աշխատության լույսընծայման հետ: Տեսագիտության տեսության ձևավորումը կապված է ֆրանսիացի տնտեսագետ Անտուան դե Մոնկրետիենի «Քաղաքատնտեսության տրակտատ» /1615 թ./ աշխատության լույսընծայման հետ: «Քաղաքատնտեսություն» բառը հու- նարեն երեք բառերի միացություն է. «պոլիտեա»- պետություն, քաղաքականություն, «օյկոս»- տուն, տնտեսություն, «նոմոս»- օրենք:

Սկզբնական պատկերացումներ և մեկնաբանություններ տնտեսության մասին տրվել են Քսենոֆոնի և Արիստոտելի կողմից մ.թ.ա.: Սկզբնական պատկերացումներ և մեկնաբանություններ տնտեսության մասին տրվել են Քսենոֆոնի և Արիստոտելի կողմից մ.թ.ա.: Քսենոֆոնը գրել է «Էկոնոմիկա» աշխատությունը (մ.թ.ա. 5-րդ դար), որտեղ Էկոնոմիկա տերմինը մեկնաբանվել է որպես արվեստ, գիտություն տնային տնտեսությունը կառավարելու մասին:

Տնտեսագիտությունը, որպես գիտություն, ծագել է սահմա­նափակ ռեսուրսների ար- դյունավետ օգտագործման և պահանջմունքների բավարար –ման առավելագույն մակարդակ ապահովելու հնարավորություն– ների ուսումնասիրման անհրա- ժեշտությունից։ Տնտեսագիտությունը, որպես գիտություն, ծագել է սահմա­նափակ ռեսուրսների ար- դյունավետ օգտագործման և պահանջմունքների բավարար –ման առավելագույն մակարդակ ապահովելու հնարավորություն– ների ուսումնասիրման անհրա- ժեշտությունից։

Բազմաթիվ տնտեսագետների կարծիքով՝ Բազմաթիվ տնտեսագետների կարծիքով՝ տնտեսագիտության տե– սությունը գիտություն է ռեսուրսների ընտրության և մարդու տնտեսական վարքագծի մասին։

2.մարդկանց ամենօրյա կենսագոր- ծունեության մասին, 3.այն մասին, թե ինչպես է մարդկությունը կարողանում լուծել սպառման և արտադրության ոլորտի խնդիրները, 4.Հարստության մասին:

Մարդու աշխատանքային գործունեության տեսակներն ունեն հետևյալ բնույթը. Մարդու աշխատանքային գործունեության տեսակներն ունեն հետևյալ բնույթը. միմյանցից մեկուսացված չեն, գտնվում են որոշակի կապերի ու փոխհարաբերությունների մեջ, դրանց փոխհարաբերությունների արդյունքում ձևավորվում է տնտեսություն հասկացությունը: մարդը և՛ արտադրող է, և՛ սպառող:

Տնտեսագիտության տեսության ուսումնասիրության Տնտեսագիտության տեսության ուսումնասիրության օբյեկտը դա. ամբողջ տնտեսական համակարգն է, որն իր մեջ ընդգրկում է ոչ միայն տնտեսական հարաբերությունները, այլև արտադրության կազմակերպ- ման հետ կապված հարաբերու- թյունները և պետության վարած տնտեսական քաղաքականությունը:

Հարց 3. Տնտեսագիտության տեսության գործառույթները

Տնտեսագիտության տեսության հետազոտության արդյունքները օգ- տագործվում են մյուս տնտեսական գիտությունների (ֆինանսներ, հաշ- վապահական հաշվառում, կառա- վարում, աշխատանքի տնտեսա- գիտության, բնօգտագործման տնտե- սագիտության, շուկայագիտություն և այլնի) կողմից։ Տնտեսագիտության տեսության հետազոտության արդյունքները օգ- տագործվում են մյուս տնտեսական գիտությունների (ֆինանսներ, հաշ- վապահական հաշվառում, կառա- վարում, աշխատանքի տնտեսա- գիտության, բնօգտագործման տնտե- սագիտության, շուկայագիտություն և այլնի) կողմից։

Ճանաչողական Հնարավորություն է տալիս ճանաչել տնտեսական երևույթները, գործընթացները, կապերն ու փոխհարաբերությունները, օրենքներն ու օրինաչափությունները

Կիրառական Տնտեսական երևույթնների, գործընթաց- ների, կապերի և փոխհարաբերությունների ճանաչողության արդյունքում ձևավորված տրամաբանական հետևությունները կիրառ- վում են տնտեսական քաղաքականության և/կամ առօրյա տնտեսական գործունեության մեջ:

Մեթոդաբանական Տնտեսագիտության տեսությունը մեթոդաբանական հիմք է հանդի- սանում մյուս տնտեսագիտական գիտությունների համար

Կանխատեսման Տնտեսագիտության տեսությունը հնարավորություն է տալիս կանխատեսելու հնարավոր փոփո- խությունները և զարգացման այլընտրանքային տարբերակները

Աշխարհայացքային Տնտեսական երևույթների ու գործընթացների, օրենքների և օրինաչափությունների, դրանց զարգացման միտումների մասին ընդհանուր պատկեացումները ընդլայնում են աշխարհայացքը

Տնտեսագիտության տեսության գոր- ծառույթները գտնվում են օրգանական միասնության մեջ, և դրանց տարան- ջատումը կրում է պայմանական բնույթ։ Տնտեսական երևույթների ճանաչողու- թյան արդյունքում ի հայտ են գալիս այնպիսի նոր օրինաչափություններ, իսկ երբեմն նաև հասկացություններ, որոնք առկա պատկերացումների սահմաններից դուրս են: Տնտեսագիտության տեսության գոր- ծառույթները գտնվում են օրգանական միասնության մեջ, և դրանց տարան- ջատումը կրում է պայմանական բնույթ։ Տնտեսական երևույթների ճանաչողու- թյան արդյունքում ի հայտ են գալիս այնպիսի նոր օրինաչափություններ, իսկ երբեմն նաև հասկացություններ, որոնք առկա պատկերացումների սահմաններից դուրս են:

Հարց 4. Տնտեսագիտության տեսության ուսումնասիրության մեթոդները

Մեթոդը հնարքների, գործիքների, միջոցների և եղանակների ամբողջությունն է, որով իրակա- նացվում է ուսումնասիրության օբյեկտի հետազոտությունը Մեթոդը հնարքների, գործիքների, միջոցների և եղանակների ամբողջությունն է, որով իրակա- նացվում է ուսումնասիրության օբյեկտի հետազոտությունը Մեթոդաբանությունը՝ գիտություն է մեթոդների մասին:

Դիալեկտիկայի մեթոդ Տնտեսական երևույթներն ու գործընթացները պետք է ուսումնասիրել իրենց ծագման, փոփոխության ու զարգացման ընթացքի մեջ Տնտեսական երևույթներն ու գործընթացները փոխպայմանավորված են և դրանց միջև գործում են պատճառահետևանքային կապեր

Գիտական վերացարկման /աբստրահման/ մեթոդ Հետազոտության ընթացքում անտեսվում են երկրորդական կամ ոչ էական հատկանիշները, կապերն ու փոխհարաբե-րությունները. Օրինակ՝ մենք չենք դիտար­կում տարբեր մարդկանց աշխատավարձի չափը (թեև դա էլ է կարևոր, բայց արդեն այլ տեսան- կյունից)։ Նախևառաջ անհրաժեշտ է պարզել՝ ի՞նչ է իրենից ներկայացնում աշխատավարձը, երկրորդ՝ որո՞նք են դրա գործառույթները, երրորդ՝ ինչու՞ աշխա- տավարձի մակարդակը կայուն չէ և այլն։

Վերլուծության /անալիզի/ մեթոդ Հետազոտության օբյեկտը բաժանվում է տարրերի, որոնք ուսումնասիրվում են առանձին-առանձին, բացահայտվում են դրանցից յուրաքանչյուրի առանձնահատ- կությունները, դերը, նշանակությունն ու ազդեցությունն ամբողջ համակարգի վրա: Օրինակ՝ մարդը որպես կենդանի օրգանիզմ տարբեր օրգանների փոխհարաբերություն- ների ամբողջություն է։ Մարդու անատոմիան ուսումնասիրում է նրա առանձին օրգանները, բացահայտում դրանց գործառույթները։

Համադրության /սինթեզի/ մեթոդ Առանձնացված տարրերը հետա- զոտվում են միասնության մեջ՝ որպես մեկ ամբողջություն, ինչը հնարավո- րություն է տալիս բացահայտել դրանց փոխազդեցության արդյունքում ձևա- վորվող համակարգի զարգացման ընդհանրական միտումները:

Մակածության /ինդուկցիայի/ մեթոդ Մասնավորի դեպքերին բնորոշ օրենքներն ու օրինաչափություններն տարածվում են նաև ընդհանուրի վրա՝ տեղի է ունենում մասնավոր դեպքերի ընդհանրացում կամ որ նույնն է. ՓԱՍՏԻՑ ԱՆՑՈՒՄ Է ԿԱՏԱՐՎՈՒՄ ՏԵՍՈՒԹՅԱՆ

Օրինակ՝ ուսումնասիրելով առան- ձին մարդկանց հոգեբանությունը, ձգտումները, բարոյական վարքա- գիծը, պահանջմունքների բնույթը և այլն, եզրակացնում ենք, որ մարդուն բնորոշ են հոգեբանական և բարոյական վարքագծի մի շարք սկզբունքներ, որոնք ընդհանրական են բոլորի համար։ Օրինակ՝ ուսումնասիրելով առան- ձին մարդկանց հոգեբանությունը, ձգտումները, բարոյական վարքա- գիծը, պահանջմունքների բնույթը և այլն, եզրակացնում ենք, որ մարդուն բնորոշ են հոգեբանական և բարոյական վարքագծի մի շարք սկզբունքներ, որոնք ընդհանրական են բոլորի համար։

Արտածման /դեդուկցիայի/ մեթոդ Ընդհանուրին բնորոշ օրենքներն ու օրինաչափությունները տարածվում են մասնավոր դեպքերի վրա: ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆԻՑ ԱՆՑՈՒՄ Է ԿԱՏԱՐՎՈՒՄ ՓԱՍՏԻ

Համանմանության /անալոգիայի/ մեթոդ Զուգահեռներ են անցկացվում տարբեր երևույթների և գործըն- թանցերի միջև, ինչը հնարավո- րություն է տալիս բացահայտել դրանց նմանություններն ու տարբերություն- ները: Օրինակ՝ Դրամաշրջանառությունը համեմատվում է մարդու արյան շրջա- նառության հետ և այլն։

Պատմականի և տրամաբանա- կանի զուգակցման մեթոդ Պատմական փաստերից կատարվում են տրամաբանական հետևություններ: Այսինքն՝ երևույթների ծագումը և դրանց զար­գացումը դիտարկվում է որոշակի տրամաբանական կամ պատճառական հաջորդականության գործընթացում։ Այսպես օրինակ՝ փողի ծագումը բացահայտելու համար ուսումնասիրելով բոլոր երկրների փորձը, պարզ է դառնում, որ արդյունքների փոխանակության զարգացման որոշակի փուլում առաջանում է միասնական արժեչափի ձևավորման անհրաժեշտությունը։

Մաթեմատիկական մեթոդ Տնտեսական երևույթների ու գործընթացների ուսումնասիրության ժամանակ կիրառվում են տարաբնույթ մաթեմատիկական բանաձևեր և գրաֆիկներ: Գրաֆիկների կիրառումը հաճախ անվանվում է նաև գրաֆիկական մեթոդ: Օրինակ՝ գնի բարձրացումը հանգեցնում է պահանջարկի նվազման։ Աշխատավարձի նվազումը փոքրացնում է աշխատողների նյութական շահագրգռվածությունը։ Այսինքն՝ տնտեսական երևույթների միջև առկա է ֆունկցիոնալ կախվածություն։

Ուղղակի և հակադարձ ազդեցության կապի մեթոդ Ուղիղ կապի դեպքում անկախ փոփոխականի փոփոխությունը հանգեց- նում է կախյալի փոփոխության նույն ուղղությամբ /գների բարձրացման դեպքում առաջարկի մեծությունն աճում է/ Հակադարձ կապի դեպքում անկախ փոփոխականի փոփոխությունը հանգեց- նում է կախյալի փոփոխության հակառակ ուղղությամբ /գների բարձրացման դեպքում պահանջարկի մեծությունն նվազում է/

Վարկածի կամ հիպոթեզի մեթոդ Առաջ է քաշվում որևէ վարկած, որը հետազոտության արդյունքում ձեռք բերված փաստերի ճնշման տակ հերքվում կամ հաստատվում է: Օրինակ՝ երբ որոշակի վերլուծության արդյունքում պարզվում է, որ տեղի է ունենալու այս կամ այն արդյունքի գնի աճ, մարդիկ շտապում են օր առաջ ձեռք բերել դա։ Սա տնտեսագիտության մեջ հայտնի է որպես սպասումների տեսություն։

Քանակական փոփոխություններից որակականին անցնելու մեթոդ Որևէ տնտեսական երևույթի քանակական կողմերը գնահատելու, ուսումնասիրելու հիման վրա կարողանում ենք որոշակի որակական եզրակացություն կատարել: Օրինակ՝ երբ ջուրը տաքացվում է, ենթարկվում է քանակական փոփոխության, որն արտա- հայտվում է ջերմաստիճանի բարձրացմամբ։ Այդ գործընթացի շարունակությամբ ջրի ջերմաս- տիճանը հասնում է 100°–ի, որից հետո սկսվում է գոլորշիացումը։ Տեղի է ունենամ մի վիճակից անցում մյուսին։ Ջրի ջերմաստիճանի քանակական փոփոխությունը հանգեցնում է որակական փոփոխության:

Այլ հավասար պայմանների մեթոդ /սեթրիս պարբիուս/ Տնտեսական երևույթները բազմաթիվ են, կապված են միմյանց հետ և անընդհատ փոփոխության մեջ են: Միաժամանակ, հնարավոր չէ ուսում- նասիրել բազմաթիվ փոփոխվող երևույթ- ների ազդեցությունը միմյանց վրա: Հետևաբար, մի փոփոխվող երևույթի ազդեցությունը մյուսի վրա պարզաբանելու համար, մնացյալ երևույթների փոփոխու- թյունը անտեսում է՝ ընդունում է հաստատուն:

Հարց 4. Տնտեսական կատեգորիաներն ու օրենքները

Տնտեսական օրենքները Տնտեսական երևույթների ու գործընթացների միջև մշտապես գործող, էական, կայուն պատճա- ռահետևանքային կապերը կոչվում են տնտեսական օրենքներ: Տնտեսական օրենքների ամբող- ջությունն իրենից ներակայացնում է տնտեսական օրենքների համակարգը:

Տնտեսական օրենքներն ըստ պատմական և ժամանակագրական բնույթի լինում են Համընդհանուր՝ դրսևորվում են բոլոր տնտե- սական համակարգերում և պատմության զար- գացման բոլոր փուլերում/պահանջմունք անսահ- մանափակություն, շահերի հակասություն/ Ընդհանուր՝ դրսևորվում են մի քանի տնտեսական համակարգերում և պատմության զարգացման մի քանի փուլերում/առաջարկի օրենք, պահանջարկի օրենք և այլն/ Յուրահատուկ՝ դրսևորվում են մեկ տնտեսական համակարգում և պատմական զար- գացման կոնկրետ ֆորմացիայում/տնտեսական մրցակցության օրենք/

Ըստ տնտեսական հարաբերությունների փուլերի Արտադրության փուլում դրսևորվող Բաշխման փուլում դրսևորվող Փոխանակության փուլում դրսևորվող Սպառման փուլում դրսևորվող

Տնտեսական և բնության օրենքների Նմանությունները Օբյեկտիվ բնույթ Կարող են ճանաչվել և օգտագործվել մարդու կողմից

Տնտեսական կատեգորիաներ առավել ընդհանուր հասկացություններ են, որոնք բնութագրում են տնտեսական հարաբերությունների, օրենքների որևէ կողմը, հատկանիշը

Տնտեսական կատեգորիաները լինում են Համընդհանուր՝ դրսևորվում են բոլոր տնտեսական համակարգերում և պատմության զարգացման բոլոր փուլերում/պահանջմունք, շահերի, աշխատանք/ Ընդհանուր՝ դրսևորվում են մի քանի տնտեսական համակարգերում և պատմության զարգացման մի քանի փուլերում/ապրանք, փող, առաջարկ, պահանջարկ դրամաշրջանառություն և այլն/ Յուրահատուկ՝ դրսևորվում են մեկ տնտեսական համակարգում և պատմական զարգացման կոնկրետ ֆորմացիայում/ տնտեսական մրցակցության օրենք/

Ըստ մակարդակի Միկրոտնտեսագիտական Մակրոտնտեսագիտական Միջազգային տնտեսական հարաբերություններին վերաբերող

Հարց 5 Պոզիտիվային և նորմատիվային տնտեսագիտություն

Տնտեսական երևույթների միջև պատճառահետևանքային կապերի ուսումնա- սիրությամբ ձեռք են բերվում համապա- տասխան գիտելիքներ, որոնց միջոցով ներկայացվում է իրականությունը, ինչը միաժամանակ հնարավորություն է տալիս գնահատելու որևէ գործոնի փոփոխության ազդեցությունը այս կամ այն գործընթացի վրա։ Օրինակ՝ բացահայտվում է ներդրումների աճի ազդեցությունը զբաղվա- ծության մակարդակի վրա։ Սա կոչվում է պոզիտիվային անտեսագիտություն Տնտեսական երևույթների միջև պատճառահետևանքային կապերի ուսումնա- սիրությամբ ձեռք են բերվում համապա- տասխան գիտելիքներ, որոնց միջոցով ներկայացվում է իրականությունը, ինչը միաժամանակ հնարավորություն է տալիս գնահատելու որևէ գործոնի փոփոխության ազդեցությունը այս կամ այն գործընթացի վրա։ Օրինակ՝ բացահայտվում է ներդրումների աճի ազդեցությունը զբաղվա- ծության մակարդակի վրա։ Սա կոչվում է պոզիտիվային անտեսագիտություն

Պոզիտիվային տնտեսագիտությունը Արձանագրում է, ներկայացնում է փաստերն այնպես, ինչպես դրանք կան, գոյություն ունեն: Պատասխանում է հետևյալ հարցերին Ինչ է Ինչ կա Ինչ կլինի եթե

Այսինքն՝ ներկա տնտեսական իրավիճակի պատճառա­հետևան- քային կապերի բացահայտումը, որը պոզիտիվային տնտեսագիտության խնդիրն է, նպատակ ունի տնտե- սական համապատասխան միջոցա- ռումների իրականացմամբ ապա- հովելու առաջընթաց։ Այսինքն՝ ներկա տնտեսական իրավիճակի պատճառա­հետևան- քային կապերի բացահայտումը, որը պոզիտիվային տնտեսագիտության խնդիրն է, նպատակ ունի տնտե- սական համապատասխան միջոցա- ռումների իրականացմամբ ապա- հովելու առաջընթաց։

Նորմատիվային տնտեսագիտությունը Իմպերատիվ, հրամայական կերպով սամանում է, թե ինչ պետք է լինի, կամ ինչ պետք է անել/գործազրկությունը պետք է կրճատել, ապրանքի գինը պետք է բարձրացնել և այլն/ Պատասխանում է հետևյալ հարցին ԻՆՉ ՊԵՏՔ Է ԼԻՆԻ

Նորմատիվային տնտեսագիտությունը կարելի է դիտարկել, որպես տնտեսական երևույթների ու գործընթանցրեի սուբյեկտիվ ընկալում: Նորմատիվային տնտեսագիտությունն ընկած է տնտեսական քաղաքականության հիմքում թե մակրոմակարդակում, թե միկրոմակարդակում: Պետության տնտեսական քաղաքականու- թյունը նպատակուղղված միջոցառումների ամբող- ջություն է՝ կոչված մակրոտնտեսական կայունու- թյան և տնտեսության օպտիմալ կառուցվածքի ապահովման միջոցով կենսամակարդակի բարձրացման գլխավոր նպատակի իրականաց- մանը:

Տնտեսական հիմնական նպատակներն են Տնտեսական աճի ապահովումը Լրիվ զբաղվածության ապահովումը Տնտեսական արդյունավետությունը Գների կայուն մակարդակի ապահովումը Տնտեսական ազատությունը Կենսամակարդակի բարձրացում Եկամուտների արդարացի վերաբաշխումը և սոցիալական ապահովվածությունը Աղքատության մակարդակի նվազեցումը Գործազրկության նվազեցումը Արտաքին տնտեսական կապերի ձևավորում և զարգացում Առևտրային հաշվեկշիռը

Հարց 6 Տնտեսագիտական մտածելակերպի ձևավորումն և հիմնական սկզբունքները

Ռեսուրսների սահմանափակությունը պայմանա- վորում է դրանց օգտագործման այլընտրանքների առկայությունը՝ անվճար նախաճաշ գոյություն չունի Որևէ գործունեությունից առաջ անհատը կայացնում է որոշում կամ, որ նույնն է՝ կատարում է ընտրություն։ 2. Մարդիկ ձգտում են ռացիոնալ այլընտրանքի՝ նվազագույն ծախսերով առավելագույն օգուտ ստանալու համար: Ջ. Գոռթնին դա բնութագրում է. «Տնտեսող վարքագիծ՝ հնարավոր նվազագույն ծախսերով յուրահատուկ օգուտի ստացման նպատակի ընտրություն։ Տնտեսող վարքա­գիծը նշանակում է, որ հավասար ծախսերով միավորների ընտրության դեպքում անհատները գերապատվությունը տալիս են ամենամեծ օգտակարություն ապահովողին» 3. Ընտրությունը կատարվում է տնտեսական խթանների փոփոխության ազդեցությամբ

4 Մարդու գործունեության այլընտրանքը պայմանավորված է ակընկալվող վերջնական արդյունքի փոփոխությամբ։ Գոյություն ունի անմիջական կապ ստեղծված արդյունքի և դրա դիմաց ստացվելիք եկամտի միջև, ինչն ազդում է աշխատողների նյութական շահագրգռվածության մակարդակի վրա։ 5 Գործնականում իրավիճակներն անընդհատ փոփոխվում են, և մարդ­կանց որոշումների համար հիմք են հանդիսա- նում արդյունքի քանակական և որակական պարամետրերի(գին, ծախս, օգտակարություն) փոփոխու- թյունները։ Օրինակ՝ բոլորին է հայտնի, որ գներն անընդհատ փոփոխվում են, և ներկա ու նախորդ ժամանակաշրջանի մեկ դոլարի գնողունակությունը տարբեր է։ Այս առումով, նրանց հաշվարկների հիմքը դոլարի գնողունակության փոփոխությունն է։

6 Ռացիոնալ վարքագիծը կամ նպատակահարմար և արդյունավետ գործունեությունը կախված է անհրաժեշտ և ճշգրիտ տեղեկատվությունից։ Օրինակ՝ եթե գները աճել են, և մարդիկ տեղյակ չեն դրա բուն պատճառներին, ապա դա ազդում է նրանց որոշումների վրա։ 6 Ռացիոնալ վարքագիծը կամ նպատակահարմար և արդյունավետ գործունեությունը կախված է անհրաժեշտ և ճշգրիտ տեղեկատվությունից։ Օրինակ՝ եթե գները աճել են, և մարդիկ տեղյակ չեն դրա բուն պատճառներին, ապա դա ազդում է նրանց որոշումների վրա։ 7 Ցանկացած տնտեսական գործունեություն ունի իր հետևանքները, որոնք կարող են լինել անմիջական և միջնորդավորված։ Գոռթնին միջնորդավորված հետևանքները համարում է երկրորդային, «որոնք անմիջապես չեն արտահայտվում, բայց զգացվում են ժամանակի ընթացքում»։ Այսպես օրինակ՝ գների բարձրացումը միանգամից ազդում է սպառման մակարդակի վրա. դա անմիջական հետևանք է։

8 Արդյունքները կամ բարիքները գնահատվում են ըստ դրանց օգտակարության։ Սա նույնպես մարդկանց տնտեսական վարքագծի կարևորագույն սկգբունքներից է։ Ցուրաքանչյուրը սեփական ընկա- լումներին համապատասխան է կատարում ընտրություն և արժե- վորում այս կամ այն գործունեությունն ու դրա արդյունքը։ Ջ. Գոռթ- նին տնտեսագիտական այս մտածելակերպը բնութագրում է հետե- վյալ կերպ. «Բարիքի կամ ծառայության արժեքը սուբյեկտիվ է»: 9 Մարդու ներկա որոշումները կախված են ապագա գործընթացների գնահատումից։ Ինչպիսին ապագայի վերաբերյալ նրա պատկերացումնեբն են (ինչպես կփոխվեն գները, եկամուտները, ծախսերը և այլն), այնպիսին էլ ներկա որոշումների բնույթն է։ Օրինակ՝ եթե որևէ մեկը ենթադրում է, որ կահույքի գինը ապագայում կբարձրանա, ապա նա նախընտրում է այն ձեռք բերել ներկա ժամանակաշրջանում՝ ապագա կորուստներից խուսափելու համար:

Տնտեսագիտական մտածելակերպը սահմանային մտածելակերպ է Տնտեսագիտական մտածելակերպը սահմանային մտածելակերպ է Ցանկացած ռացիոնալ ընտրություն պահանջում է ինֆորմացիայի որոշակի ծավալ, որի ձեռքբերումն իսկ ծախս է պահանջում Տնտեսական գործողությունները հաճախ ստեղծում են երկրորդական հետևանքներ՝ ի լրումն անմիջականի: Բարիքի կամ ծառայության արժեքը սուբյեկտիվ է Տեսության փորձարկումը նրա կանխատեսելու ունակությունն է

Հարց 7 Մարդու հիմնախնդիրը տնտեսագիտության տեսության մեջ

Պահանջմունքը որևէ բարիքի նկատմամբ կարիքի բավարարման անհրաժեշտությունն է: Դա ներկայացվում է նաև որպես անբավարարվածության վիճակ, որը ձգտում է հաղթահարել մարդը: Պահանջմունքը կարելի է սահմանել որպես մարդու գործունեության ներքին էություն, որն անփոփոխ է որպես գործունեության ներքին շարժառիթ կամ խթան։ Մարդու տնտեսական վարքագիծը, որի հիմքը պահանջմունքների բավարարման անհրաժեշտությունն է, պայմանավորված Է սահմանափակ ռեսուրսների պայմաններում աշխատանքի կամ գործունեության խթանման համապատասխան սկզբունքների համակարգված կիրառությամբ։

Հարց 7 Մարդու մոդելները տնտեսագիտության մեջ

Մարդու տնտեսական վարքագծի հիմքում ընկած ընդհանրական խթանները Եսասիրություն Պահանջմունքների առավել լիարժեք բավարարման մղում Սեփական շահերի իրացման մղում Ռացիոնալ ընտրություն կատարելու մղում Ազատության ձգտում Փոխհատուցման ակնկալիք Անձնական և գույքային իրավունքների պաշտպանության մղում

Ռացիոնալության տեսակները Լրիվ ռացիոնալություն Սահմանափակ ռացիոնալություն՝ լիարժեք տեղեկատվոթյուն ձեռք բերելու անկարողություն Օրգանական ռացիոնլություն՝ ոչ միայն լիարժեք տեղեկատվություն, այլ նաև տեղեկատվության լիարժեք վերլուծելու հնարավորությունների սահմանափակություն

Տնտեսական մարդ Նյութական խթաններ Տնտեսական վարքագիծ Առաջ է քաշվել դասականների կողմից Բնորոշ հատկանիշներն են՝ Լրիվ ռացիոնալություն Լիարժեք տեղեկատվություն Տեղեկտավությունը ռացիոնալ վերլուծելու կարողություն Էգոյիզմ Բացառապես նյութական խթանների գերակայություն

Երկրորդ ողղություն՝ մարդը որպես հոգեբանական էական Նյութական և հոգևոր խթաններ վարքագիծ Դիտարկվում է քեյնսականության, ինստիտուցիոնալիզմի և նոր պատմական դպրոցի հայեցակետերում Բնորոշ հատկանիշներն են Ոչ լրիվ ռացիոնալություն Մշակութային, ազգային, հոգևոր առանձնահատկությունների ներգործություն տնտեսական վարքագծի վրա

Երրորդ ուղղություն՝ սոցիալական մարդ Նյութական, հոգևոր և սոցիալական խթանների համատեղ ազդեցություն Դիտարկվում է տնտեսագիտության ժամանակակաից ուղղություններում Բնորոշ հատկանիշներն են՝ Օրգանական ռացիոնալություն Սոցիալական, մշակութային գործոնների նշանակալի ազդեցություն

Տնտեսագիտական մտածելակերպի ձևավորումը և հիմնական սկզբունքները

Ռեսուրսի սահմանափակությունը պայմանավորում է դրա օգտագործման այլընտրանքների առկայությունը Որևէ գործունեությունից առաջ անհատը կա- յացնում է որոշում կամ, որ նույնն է՝ կատարում է ընտրություն։ Մարդիկ ձգտում են ռացիոնալ այլընտրանքի, այսինքն՝ նվազագույն ծախսերով հասնելու առավելագույն արդյունքի։ Մարդու գործունեության այլընտրանքը պայ- մանավորված է ակնկալվող վերջնական ար- դյունքի փոփոխությամբ։

Գործնականում իրավիճակներն փոփոխվում են, և մարդ ­կանց որոշումների համար հիմք են հանդիսանում ար- դյունքի քանակական և որակական պարամետրերի (գին, ծախս, օգտակարություն) փոփոխությունները: Հետևապես, մարդիկ ունեն տնտեսական գիտելիքներ, թե ոչ, գործում են ըստ սահմանային մտածելակերպի։ Ռացիոնալ վարքագիծը կամ նպատակահարմար և արդյունավետ գործունեությունները կախված է անհրաժեշտ և ճշգրիտ տեղեկատվությունից:

Մարդու ներկա որոշումները կախված են ապագա գործընթացների գնահատումից Կանխատեսելու ունակությամբ օժտված են բոլոր նրանք, ովքեր իրենց գործողությունները պայմանավորում են ապագայում երևույթների սպասվելիք փոփոխություն ներով։ Ցանկացած տնտեսական գործունեություն ունի իր տեսակները, որոնք կարող են լինել անմիջական և միջնորդավորված։

Արժեքը՝ մարդու կողմից գնահատելի միջոցների այն ամբողջությունն է, որն անհրաժեշտ է նրա կենսագործունեության հա­մար։ Այսպիսով՝ տնտեսագիտության տեսությունը սերտ փոխհարաբերությունների մեջ է բոլոր այն գիտությունների հետ, որոնց հետազոտության արդյունքների օգտագործումը նպաստում է ավելի խորությամբ ճանաչելու տնտեսական երևույթները և դրանց համապատասխան օրինաչափությունները։