🗊Презентация МонофУНКЦИОНАЛДЫ ОРГАНИКАЛЫҚ ҚОСЫЛЫСТАРДЫҢ НОМЕНКЛАТУРАСЫ ЖӘНЕ ИЗОМЕРИЯСЫ

МонофУНКЦИОНАЛДЫ ОРГАНИКАЛЫҚ ҚОСЫЛЫСТАРДЫҢ НОМЕНКЛАТУРАСЫ ЖӘНЕ ИЗОМЕРИЯСЫ Орындаған:Жетенова Мадина сЕРІКҚЫЗЫ Бт 16-18

ЖОСПАР: I.Кіріспе. II.Негізгі бөлім. 1)Органикалық Синтез. 2)Органикалық қосылыстар номенклатурасы. 3)Органикалық қосылыстар изомериясы. III.Қорытынды. IV.Пайдаланылған әдебиеттер.

КІРІСПЕ Органикалық қосылыстар – құрамында негізгі элемент ретінде әрдайым көміртек атомы болатын химиялық қосылыстар (көміртек оксидтері, көмір қышқылы және оның тұздарынан басқалары). Адам ертеден табиғи бояу, қамыс қантын, әртүрлі майларды, т.б. пайдалана білген. Көміртек атомының өзара және көптеген өзге элементтердің атомдарымен химиялық байланысқа түсуіне орай органикалық қосылыстардың саны 5 млн-нан асты. Оларға органикалық химия зерттейтін изомерия құбылысы және әртүрлі күрделі өзгерулер тән.

ОРГАНИКАЛЫҚ СИНТЕЗ Органикалық синтез – органикалық химияның органикалық қосылыстардың түзілу жолдары мен әдістерін лаборатория және өндіріс көлемінде зерттейтін бөлімі. Органикалық синтездің дамуы органикалық заттардың құрылыс теориясы мен органикалық қосылыстардың химиялық қасиеттері туралы мағлұматтар жинақталғаннан кейін (19 ғасырдыңдың 2-жартысы) басталды. Сол уақыттан бастап органикалық синтез жаңа органикалық қосылыстар алудың көзі ретінде органикалық химияның дамуында түпкілікті орын алып, зерттелетін нысандардың қатарын кеңейте түсті. Органикалық синтездің өзіндік мақсаты, тактикасы, стратегиясы және күрделі молекуланы дизайндау жолдары бар. Қарапайым молекулалардан күрделі молекула құрастыру сатылап жүреді, яғни барлық Органикалық синтезді бірнеше, кейде өте көп кезеңдерге бөледі. Осы процестің тиімділігін арттыру мақсатында соңғы жаңалықтар қолданылады. Органикалық синтез нәтижесінде хлорофиллдің, В12 витаминінің, биополимерлердің, т.б. құрамы мен түзілу әдістері белгілі болды.

Органикалық заттардың номенклатурасы 1892 жылы Женевада өткен химиктердің Халықаралық конгресінде алғаш рет заттардың химиялық құрылыс теориясына негізделген номенклатура қабылданды. Бұл номенклатураны Женева номенклатурасы деп атады. Женева номенклатурасы кейіннен пайда болған орынбасарлық номенклатураның алғашқы бір түрі еді. Бұдан кейін 1930 жылы Льеж ережелері номенклатурасы, ал соғыстан кейінгі жылдарда осы күнде өте жиі қолданылып жүрген IUPAC ережелері пайда болды. IUPAC- ИЮПАК- химияның Халықаралық одағының ережелері 1956 жылы бекітілді. Бүгінде органикалық заттарды атауда үш түрлі номенклатура пайдаланылады: 1.Тривиалды номенклатура. 2.Рационалды немесе радикалды – функционалды номенклатура. 3.Орынбасарлық номенклатура.

Органикалық қосылыстардың изомериясы Изомерия (изо... және грекше meros – үлесі, бөлігі) – құрамы мен молекулалық массасы бойынша бірдей, бірақ физикалық және химиялық қасиеттері әр түрлі болатын қосылыстардың (негізінен, органикалық) болуын сипаттайтын құбылыс. Мұндай қосылыстар изомерлер деп аталады. Изомерия құбылысы, негізінен, органикалық қосылыстар арасында кең тараған. Ол құрылымдық және кеңістіктік (стереоизомерия) болып екі түрге бөлінеді. Құрылымдық изомерия бір-біріне молекуладағы атомдар арасындағы байланыстар ретіне, ал кеңістіктік изомерия атомдар арасындағы байланыс бірдей бола отырып атомдардың кеңістікте орналасуына қарай ажыратылады.

Құрылымдық изомерияның бірнеше түрі бар: 1) көміртек атомдарының өзара байланысының әр түрлі орналасуына тәуелді изомерия. Қанық көмірсутектер үшін изомерия бутаннан басталады: СН3 – СН2 – СН2 – СН3 (н – бутан), СН3 – – – СН3 (изобутан). Бутанның екі изомері болса, пентанда үшеу, ал С20Н42 қосылысы үшін 366319 изомер жазуға болады, яғни көміртек саны көбейген сайын изомер саны да арта береді; 2) көміртек атомының сутекке алмасқан топтары молекула құрамында әр түрлі орын алады. Мысалы, бутил спиртінің мынадай изомериясы бар: СН3 – СН2 – СН2 – ОН, СН3 – СН2 – СНОН – –СН3; 3) метамерия – көп валентті атом мен құрамы және құрылысы әр түрлі радикалдардың байланысы. Мысалы, жай эфир үшін екі түрлі изомер жазуға болады: метилпропил эфирі СН3 – О– – СН2 – СН2 – СН3, диэтил эфирі СН3 – СН2 – О– – СН2 – СН3; 4) құрылымдық изомерияның ерекше түрі таутомерия (динамикалық изомерия) – қосылыстың екі не одан да көп изомерлі түрлерінің белгілі жағдайда бір-біріне жеңіл алмасу қасиеті. Мысалы: ацетосірке эфирінің молекуласы тепе-теңдіктегі қоспалар түрінде болады: СН3––СН2–СООС2Н5 СН3–=СН–СООС2 Н5. Кеңістіктік изомерия геометриялық, оптикалық изомерия болып екі түрге бөлінеді.

ҚОРЫТЫНДЫ Бүгінде органикалық заттардың жалпы мөлшері бес миллионнан асты... Ал оның саны жыл сайын жүздеген мыңға артып отырады. осындай орасан көп заттың әрқайсысының өз атауы бар. Органикалық заттарды ғылыми тұрғыда атау, яғни органикалық заттардың номенклатурасының ережелерін жасау осыдан жүз жылдай бұрын басталса да ол әлі де болса дамытылып, түрлі-түрлі өзгерістермен , жаңа ережелермен толықтырылып келеді. Химиктер сол ережелерді оқи отырып, органикалық заттың қандай да болмасын қиын құрылысына қарамастан оны белгілі бір номенклатура арқылы атай алады. Себебі, мұнда бір тұрақты жалпылама ережелер бар. Ғылым дамуында органикалық заттардың аттарын құрастырудың әртүрлі ережелері болады. Алайда, сол ережелердің барлықтарына ортақ бір нәрсе – заттың атауы оның құрылысына сәйкес болуы қажет деген ереже. Басқаша айтқанда , заттың атауын құрастыруды оның құрылыс формуласы негізгі қару болуы қажет.

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 1)«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VII том 2) Химия: Жалпы білім беретін мектептің жаратылыстану-математика бағытындағы 11-сыныбына арналған оқулық / Ә. Темірболатова, Н. Нұрахметов, Р. Жұмаділова, С. Әлімжанова. – Алматы: «Мектеп» баспасы, 2007. – 352 бет, суретті. ISBN 9965-36-092-8 3) Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Химия. Н.Нұрахметов, А.Ниязбаева, Р.Рысқалиева, Н.Далабаева. — Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007. — 336 бет. ISBN 9965-36-416-8 4) Балалар Энциклопедиясы, II- том 5) Мұнай және газ геологиясы терминдерінің орысша-қазақша түсіндірме сөздігі. Жалпы редакциясын басқарған Казакстанға еңбегі сіңген мұнайшы — геологтар Т.Н. Жұмағалиев, Б.М. Куандықов. — А.: АРНGroup, 2000. — 328 бет.